Prezentizmi : Të kuptuarit e moshës së Aishes. Një qasje ndërdisiplinore
Abstrakt
Në vitet e fundit, pak janë kritikat ndaj Islamit që janë vënë në qendër të vëmendjes sikurse ato që dënojnë martesën e Profetit me Aishen. Muslimanët akuzohen se kanë ndjekur shembullin e një burri që kishte marrëdhënie të papërshtatshme me një vajzë 9-vjeçare. Si rezultat, kjo ka bërë që shumë njerëz të dyshojnë në besimin e tyre dhe në busullën morale që ky besim ofron. Megjithatë, kjo kritikë bazohet në arsyetim dhe perceptim tepër të gabuar. Kur shqyrtojmë provat e disponueshme, jo vetëm gjejmë se martesa e hershme ishte normale në shumë shoqëri të hershme, por gjithashtu kishte edhe qasje morale duke pasur parasysh rrethanat e asaj epoke. Përgjatë historisë njerëzore, popullsitë duhej të përshtateshin me mjediset e tyre konkrete dhe shoqërore, teksa rregullonin gjykimet e tyre etike në përputhje me rrethanat – ashtu siç bëjmë ne sot. Ky punim qartëson modelet e gabuara të akuzave për imoralitetin e pretenduar të Profetit, si dhe mënyrën se si Islami na mëson ta “përshtasim” mesazhin e Kuranit me rrethanat në ndryshim.
Hyrje
Në vitin 2014, Qendra Kërkimore Pew vlerësoi se rreth 57,800 të mitur (d.m.th., individë nën 18 vjeç) ishin martuar ligjërisht në Shtetet e Bashkuara. Nga këto martesa, 55% ishin midis një vajze të mitur dhe një burri të rritur. Dhe ndërsa këto shifra ndryshojnë në të gjithë vendin, në disa shtete normat janë shumë më të larta. Kjo përfshin Kaliforninë, e cila kohët e fundit është përfshirë në një dramë ligjore nëse duhet të vendoset një kufi moshe për martesat të cilat relizohen me pëlqimin e prindërve. Organizatat me ndikim si “Planned Parenthood” dhe “ACLU” kanë qenë armiqësore ndaj çdo ndryshimi të propozuar nga legjislaturat dhe deri më tani kanë qenë të suksesshme në mënjanimin e çdo ndryshimi që do të vendoste kufizime për të miturit që të mund të martoheshin me marrëveshje prindërore. Me fjalë të tjera, Kalifornia aktualisht e konsideron martesën e fëmijëve të lejueshme për sa kohë që prindërit e fëmijës bien dakord.
Po kështu, Franca aktualisht po debaton nëse duhet të vendosë apo jo një moshë pëlqimi. Vendi nuk ka pasur një moshë të caktuar ligjore deri në më sot, gjë që ka çuar në një numër të konsiderueshëm shfajsimesh për burrat e akuzuar për përdhunimin e një të mituri ( edhe më të vegjël se mosha 11 vjeç).
Këto raste janë të çuditshme duke pasur parasysh mbështetjen e dukshme të Shteteve të Bashkuara dhe Francës për Deklaratën Universale të të Drejtave të Njeriut (UDHR) dhe marrëveshjet e saj të mëvonshme, duke përfshirë Konventën për Dakordësinë në Martesë, Mosha Minimale për Martesë dhe Regjistrimet e Martesave (1964), e cila përcakton se: Palët në këtë Konventë do të ndërmarrin veprime legjislative për të përcaktuar një moshë minimale për martesë. Asnjë martesë nuk mund të lidhet ligjërisht nga asnjë person nën këtë moshë, përveç rasteve kur një autoritet kompetent ka lejuar një përjashtim për moshën, për arsye serioze, në interes të bashkëshortëve të mundshëm.
Kjo është veçanërisht shqetësuese, duke marrë parasysh mënyrat se si fëmijët shfrytëzohen dhe abuzohen nga këto praktika në periudhën bashkëkohore. Vajzat e reja janë më të rrezikuara nga pasojat e martesës së hershme, e cila jo vetëm kufizon mundësitë e tyre sociale, arsimore dhe ekonomike, por i ekspozon ato ndaj rreziqeve shëndetësore për shkak të shtatzënisë së hershme së bashku me traumat psikologjike dhe emocionale.
Si mundet që një shoqëri e cila është kundër shfrytëzimit të fëmijëve, të lejojë ekzistencën e praktikave të tilla? Dhe çfarë lloj mesazhi është ai që përcillet përmes mbështetjes ligjore të një praktike të tillë? Është akoma më shqetësuese në një epokë ku fenomeni i trafikimit seksual të fëmijëve dhe pornografisë në internet është gjithnjë në rritje. Për shembull, vetëm këtë vit, forcat gjermane të zbatimit të ligjit zbuluan një rrjet pornografie në internet për fëmijë me një anëtarësim prej afro 90,000 përdoruesish. Vetëm një pjesë e vogël e tyre janë arrestuar.
Nisur nga ky realitet, nuk është për t'u habitur që mirëqenia dhe mbrojtja e fëmijëve vazhdon të jetë një nga shqetësimet tona më të mëdha, si dhe një temë shumë e ndjeshme. Megjithatë, teksa shqetësimet dhe ndjeshmëritë janë padyshim të justifikuara, ato ndonjëherë mund të na bëjnë të ushqejmë gjykime të nxituara rreth shoqërive të shkuara– gjykime jashtë sferës së fakteve dhe arsyeve të vërtetuara shkencore. Kjo nuk mund të ilustrohet më mirë sesa në atë që mund të konsiderohet kritika më popullore ndaj Islamit sot: martesa e Profetit Muhamed, a.s, me Aishen.
Një pamje tepër e ngushtë e epokave kohore
Është e pamundur këto ditë të kërkosh informacion mbi Islamin pa u bombarduar nga paralajmërimet për "rreziqet" e fesë. Pavarësisht nëse tema ka të bëjë me atë se si Islami supozohet se promovon terrorizmin ose se si një popullatë pakicë kërkon dominimin e botës duke i mashtruar njerëzit përmes mishit hallall dhe kerrit (erzë), ekspertët e rremë nga e gjithë bota nuk kursejnë asnjë përpjekje për të demonizuar një besim që shtrihet gjatë 14 shekujve dhe përfshin rreth 1.6 miliardë ndjekës. Megjithatë, mënyra më e lehtë për ta bërë këtë është duke iu drejtuar instinkteve mbrojtëse të prindërve kudo qofshin duke paraqitur burime islame që detajojnë moshën e gruas më të re të Profetit Muhamed a.s në ditën e martesës së tyre:
Transmetohet nga Aishja: “Profeti a.s u martua me mua kur isha gjashtë vjeç dhe e konsumoi martesën tonë kur isha nëntë vjeç. Pastaj qëndrova me të për nëntë vjet (d.m.th., deri në vdekjen e tij)”.
Ky transmetim ka shkaktuar indinjatë dhe dyshime për integritetin moral të besimit islam. Si mund të martohej një burrë i rritur – i paraqitur si një shembull moral mes ndjekësve të tij – me një fëmijë? Pyetje të tilla kanë rezultuar që njerëzit ose t'i hedhin poshtë burimet parësore islame duke i shpallur si joautentike ose të dënojnë moralet islame krejtësisht si barbare. Disa muslimanë janë traumatizuar aq shumë nga implikimet morale të këtyre traditave saqë kanë argumentuar se hadithet për moshën e Aishes janë të rreme dhe në vend të tyre kanë ofruar arsyetime të ndërlikuara se ajo ishte shumë më e madhe kur u martua (d.m.th., 18 vjeç). .
Ndërsa reagime të tilla duken të vlefshme në kontekstin e përvojave tona perëndimore të shekullit të 21-të, ato kanë më pak kuptim kur diskutohen në kuadrin e rrethanave e të njerëzve që jetuan më shumë se një mijëvjeçar më parë. Është shumë më e lehtë të dënojmë nomadët e shkretëtirës të shekullit të 7-të duke i etiketuar si "barbarë" sesa të kuptojmë se gjykimet tona morale janë po aq në funksion të mjedisit tonë sa edhe gjykimet e paraardhësve tanë.
Të kuptosh këtë do të thotë të njohësh se sa shpesh ne i nënshtrohemi një forme të gabuar të arsyetimit të njohur si prezentizëm (nga fjala present -e tashme, pra të jetosh në të tashmen) - një keqinterpretim anakronik i historisë bazuar në rrethanat e sotme që nuk ekzistonin në të kaluarën.
Ky është një gabim shumë i zakonshëm i bërë nga historianët dhe laikët. Megjithatë, çështjet komplekse pothuajse kurrë nuk vijnë me përgjigje kaq të lehta, pavarësisht sa të larta mund të jenë pritshmëritë tona. Teksa realitetet historike kërkojnë kohë dhe përpjekje për t'u kuptuar. Ky është veçanërisht rasti kur ne lejojmë që idetë e rreme të bëhen ndjenja popullore, duke na detyruar të kalojmë nëpër paragjykime para se ato të ekzistojnë. Ky fenomen është përmendur si Ligji i Brandolinit, i quajtur sipas Alberto Brandolinit, një programues kompjuteri italian i cili shpiku maksimën tashmë të famshme: “Sasia e energjisë që nevojitet për të hedhur poshtë [marrëzitë] është një vlerë (marrëzi) më e madhe se ajo që nevojitet për ta prodhuar atë...”
Thënë kështu, gjykimet morale janë ende të aplikueshme ndaj njerëzve dhe ngjarjeve të kaluara. Vrasja është ende vrasje, vjedhja është ende vjedhje, dhe përdhunimi është ende përdhunim, pa marrë parasysh kohën apo vendin. Por si i gjykojmë situatat e vrasjeve, vjedhjeve dhe përdhunimeve varet nga kontekstet në të cilat ato janë kryer. Për shembull, është një gjë të lexosh se si një personazh historik vrau një person tjetër, por është tjetër gjë të dish se ata e bënë këtë për shkak të nevojës së madhe ose thjesht për shkaqe të tjera (p.sh., vetëmbrojtje, luftë, ndëshkim trupor, etj.). Dhe përcaktimi i këtyre konteksteve nuk është gjithmonë i lehtë, veçanërisht kur ato janë kaq të ndryshme me tonat. Me fjalë të tjera, kur studiohet historia, gjërat nuk janë gjithmonë ashtu siç duken.
Po kështu, kur shqyrtojmë provat shkencore në lidhje me zhvillimin njerëzor, pjekurinë dhe martesën në të kaluarën, ajo që gjejmë është një kontekst që jo vetëm që largon indinjatën morale në lidhje me martesën midis Profetit Muhamed a.s dhe Aishes, por gjithashtu na lejon të vlerësojmë paraardhësit tanë për betejat e tyre; sepse pa to ne nuk do ta realizonim dot këtë diskutim sot.
Përvoja jetësore e Aishes
Historia e zhvillimit njerëzor ka kaluar nëpër shumë faza. Perandoritë janë ngritur dhe kanë rënë, murtajat kanë zhdukur popullsi të tëra, thatësirat kanë lënë të uritur brezat dhe fatkeqësitë natyrore kanë varrosur metropolet më të përparuara - një dëshmi e brishtësisë së qytetërimit njerëzor. Megjithatë, pavarësisht nga të gjitha këto sprova dhe mundime, ne jemi ende këtu, duke luftuar dhe duke u përshtatur me kushte gjithnjë e në ndryshim të ekzistencës sonë. Mënyra se si arritëm në këtë pikë është një tregim i gjatë dhe kompleks që përfshin mijëvjeçarë, por një nga shumë arsyet mund të lidhet me fleksibilitetin e aftësive tona riprodhuese. Mënyrat në të cilat paraardhësit tanë e kanë përcaktuar fëmijërinë, pjekurinë dhe martesën kanë qenë të ndryshme nga përkufizimet bashkëkohore perëndimore.
Ata që i përmbahen nocionit se ne jemi moralisht superiorë ndaj paraardhësve tanë, ia atribuojnë këtë pangjashmëri injorancës së shoqërive historike për pjekurinë fizike dhe psikosociale ose qëllimeve të liga për të abuzuar dhe për të përfituar nga fëmijët. Megjithatë, është një akuzë e jashtëzakonshme dhe e paargumentuar ajo që shënjestron paraardhësit tanë si të paditur sesi të kujdeseshin për fëmijët e tyre, se ata nuk ishin të shqetësuar për mirëqenien e fëmijëve të tyre, apo kishin qëllime të këqija madje edhe se vuajtën nga një çrregullim mendor mbarëbotëror (d.m.th., pedofilia ) kjo akuzë kundërshtohet lehtësisht nga provat shkencore dhe historike. Ndonëse mund të na duket e pamundur që një nëntëvjeçar të jetë i aftë për çdo gjë tjetër përveçse të shkojë në shkollë dhe të përfshihet në jetë, kjo ndodh vetëm sepse gabimisht supozojmë se rrethanat dhe aftësitë e fëmijëve kanë mbetur statike gjatë historisë.
Për shembull, sot presim që fëmijët tanë të kalojnë disa vite arsim fillor dhe të mesëm dhe të paktën katër vite universitet për t'u ofruar atyre mundësi ekonomike dhe sociale. Dhe kjo është një pritshmëri krejtësisht racionale, duke pasur parasysh një jetëgjatësi mesatare globale prej mbi 70 vjetësh 11 së bashku me kompleksitetin në rritje të botës globale. Megjithatë, nuk ekzistonin kushte të tilla 1400 vjet më parë. Ndërsa njerëzit në të kaluarën ndonjëherë arrinin mosha më të mëdha, kjo nuk ishte normë mbarëbotërore. Për shembull, jetëgjatësia mesatare për një qytetar romak të klasës punëtore në antikitetin e vonë ishte afërsisht rreth 35 deri në 40 vjet - nëse ata i mbijetonin periudhës së foshnjërisë.
Mbetjet skeletore zbulojnë se para vdekjes, shumica e punëtorëve vuanin nga artriti kronik, fraktura, zhvendosje dhe madje edhe kanceri i kockave. Kjo ishte për shkak të dietave të tyre shumë të varfëra - kryesisht bukë bajate, kokrra të kalbura dhe pak proteina - dhe kushteve të vështira të punës. Dhe nëse nuk do të vdisnin nga puna e tyre, atyre u duhej të përballeshin me luftën, sëmundjet dhe urinë.
Gjysma femërore e shoqërive nuk e kishte më të lehtë. Jetëgjatësia mesatare e grave ishte midis 34.5-37.5 vjet nëse ato arrinin të jetonin pas periudhës së foshnjërisë. Për shkak të shkallës së lartë të vdekshmërisë foshnjore, grave u duhej të duronin 5 deri në 7 shtatëzani të plota vetëm për të mbajtur popullatën stabile. I shtoni këtu edhe vdekshmërinë e lartë të nënës gjatë lindjes - për shkak të shtatëzanive të vazhdueshme dhe mungesës së hekurit për shkak të një diete të dobët - kjo do të rezultonte në një situatë mjaft të brishtë. Duke pasur parasysh këto nivele të larta të vdekshmërisë, kishte kuptim që të fillonte riprodhimi sa më shpejt që të ishte e mundur.
Në familjet më të pasura, martesa me të rinjtë garantonte ruajtjen dhe fitimin e pasurisë, duke siguruar të ardhmen e trashëgimisë familjare nëpërmjet një lloj bashkimi “tregëtar”. Po kështu, elitat politike përfituan nga martesa e hershme për të krijuar aleanca midis kundërshtarëve; një alternativë e përshtatshme për luftën. Kjo është arsyeja pse mosha mesatare e martesës për vajzat e reja në Romën e lashtë ishte rreth 14/15, me minimumin ligjor 12 vjeç. Megjithatë, romakët nuk e konsideronin moshën e martesës sinonim të moshës së pëlqimit për marrëdhënie seksuale, e cila mund të arrinte deri në shtatë vjeç.
Kështu, fëmijëve të klasës punëtore, të cilët patën fatin ti mbijetonin fëmijërisë së hershme, kishin vetëm pak më shumë se dy dekada për të krijuar brezin e ardhshëm, ku gati gjysma e tyre humbën një prind deri në moshën 15-vjeçare.
Ky ishte veçanërisht rasti për vajzat e reja, të cilat në fillim të pubertetit pritej të kalonin nga fëmijëria drejtpërdrejt në moshën madhore. Me fjalë të tjera, nuk kishte pushime familjare, nuk kishte kohë të lirë, nuk kishte programe argëtuese për vajzat, nuk kishte ekskursione në shkollë, as maturë, as diplomim, as kinema me ajër të kondicionuar, as vakte pa gluten në supermarkete të stërmbushura, as objekte të kujdesit shëndetësor, as vaksina, as ujë të rrjedhshëm dhe aq më pak garanci se dikush do të mbijetonte për të parë mëngjesin tjetër. Dhe nëse kjo ishte situata për njerëzit e thjeshtë në qytetërimin më të përparuar në atë kohë, çfarë mund të prisnim më shumë nga arabët që banonin në shkretëtirë? Megjithëse ka pak ose aspak të dhëna për praktikat e martesës arabe në antikitetin e vonë, duke pasur parasysh mungesën e të dhënave të shkruara, por zotërojmë dokumentacion të mjaftueshëm të kulturave të tjera semite gjatë kësaj kohe. Për shembull, historiani Amram Tropper vë në dukje realitetet e të rinjve hebrenj - veçanërisht femrat - në antikitetin e vonë:
“Shumë burra do të martoheshin mjaft vonë, saqë ne sot nuk do t'i konsideronim më si fëmijë, megjithatë shumë gra (veçanërisht në Babiloni) u martuan aq të reja sa që sot do t'i konsideronim si vajza, jo gra. Objektivi i maksimizimit të fertilizimit në veçanti duhet të ketë ulur moshën në martesën e parë dhe çmimi i këtij objektivi është fundi i hershëm, mund të themi i parakohshëm, i vajzërisë. Për shumë vajza, adoleshenca nuk ishte një kohë argëtimi, edukimi, eksperimentimi apo trajnimi profesional, përkundrazi ishte një kohë kur pritej të merrte përgjegjësitë e plota të një gruaje të pjekur, si grua dhe nënë”.
Arsyeja pas maksimizimit të fertilitetit ishte me të vërtetë diçka që askush nuk mund ta kundërshtonte duke marrë parasysh gjasat që gratë e reja të mos jetonin mjaftueshëm për të parë fëmijën e tyre të parë të arrijë pjekurinë. Kur shikojmë historinë, ne priremi të harrojmë shumë nga këto sfida të dukshme të jetës së paraardhësve tanë dhe i marrim si të mirëqena avantazhet dhe komoditetet tona. Nëse do ta dinit se ndoshta nuk do të jetonit përtej të 30-ave, shumica e fëmijëve tuaj do të vdisnin në fëmijërinë e hershme dhe i vetmi edukim që do të merrnit do të ishte një grumbull zanatesh të cilat do të ishin pjesë e punëve raskapitëse, a nuk do të orientoheshin planet tuaja jetësore drejt ndryshimeve dramatike? Sigurisht që do ta bënin. Jo vetëm kaq, por rrethana të tilla do t'ju detyronin gjithashtu të merrnit vendime morale që mendonit se nuk do t'ju nevojiteshin kurrë; vendime që, në retrospektivë, ishin të nevojshme dhe moralisht të përshtatshme. Kjo është pikërisht arsyeja pse bioarkeologët si Mary Lewis kanë paralajmëruar kundër të menduarit anakronik kur diskutojnë temën e fëmijërisë dhe pjekurisë në të kaluarën:
“Pavarësisht se çfarë periudhe po shqyrtojmë, fëmijëria është më shumë se një epokë biologjike, por një sërë ngjarjesh dhe përvojash shoqërore dhe kulturore që përbëjnë jetën e një fëmije...Koha në të cilën ndodhin këto kalime ndryshon nga një kulturë në tjetrën dhe ekziston një ndikim tek niveli i ndërveprimit që fëmijët kanë me mjedisin e tyre, ekspozimin e tyre ndaj sëmundjeve dhe traumave dhe kontributin e tyre në statusin ekonomik të familjes dhe shoqërisë së tyre. Pikëpamja perëndimore e fëmijërisë, ku fëmijët nuk aplikojnë dhunë dhe janë aseksualë, është sfiduar nga studimet e periudhës së fëmijërisë që tregon se ata mësojnë të përdorin armë ose portretizohen në poza seksuale... Ajo që është e qartë është se ne nuk mund të zhvendosim aq thjesht botëkuptimin tonë për fëmijërinë drejtpërdrejt në të kaluarën.”
Për shkak se prezantizmi (presentism) është një gabim kaq i përhapur, edhe vetë shkencëtarët kanë qenë të prirur drejt gabimit, duke ngatërruar shpesh moshën biologjike me përshtatshmërinë psikosociale. Në këtë drejtim, bioarkeologët Sian Halcrow dhe Nancy Tayles kanë sqaruar disa nga pengesat me të cilat përballen kërkimet mbi zhvillimin njerëzor në të kaluarën. Në hetimet e tyre, ata zbuluan se anakronizmat bashkëkohorë perëndimor shpesh pengojnë analizat më objektive të të dhënave:
“Pjesa më e madhe e tensionit tek shqyrtimi i moshës në të kaluarën lind nga supozimi se ne mund të lidhim moshën "biologjike" me atë "sociale"… dallimet midis kategorive, veçanërisht "fëmijë" vs "të rritur" janë produkt i kufizimeve aktuale të metodave osteologjike për vlerësimin e moshës tek të rriturit, dhe se përdorimi i standardeve biologjike të zhvillimit për plakjen rezulton në ndërtimin e ndarjeve artificiale të zhvillimit social dhe mendor midis këtyre kategorive… Gjithashtu, në kontrast me shoqërinë perëndimore moderne, ku mosha sociale është e lidhur ngushtë me moshën kronologjike, në shumë shoqëri “tradicionale” pranohen fazat e maturimit në përcaktimin e moshës...Këto fazat marrin parasysh jo vetëm moshën kronologjike, por edhe aftësitë, personalitetin dhe kapacitetet e individit”.
Ndoshta shembulli më i rëndësishëm se si prezentizmi (presantism) ndikon negativisht në kuptimin tonë për të kaluarën, mund të shihet në gjykimet morale bashkëkohore në lidhje me gruan më të re të Profetit, Aishen (ra). Ideja se martesa e saj u kontraktua në moshën gjashtë vjeçare dhe përfundimisht u përfundua nga nëntë, shihet si një fyerje nga shumica e njerëzve. Megjithatë, kur merren parasysh provat e lartpërmendura, nuk duhet të jetë aq e vështirë të kuptohet pse kjo praktikë ishte krejtësisht e pranueshme në atë kohë. Aishja (ra) thjesht po ndiqte gjurmët e kaq shumë vajzave para saj, të cilat kishin arritur pubertetin dhe ishin gati të fillonin jetën e tyre si të rritur. Ajo vetë shprehet se kishte arritur pjekurinë para martesës:
Transmeton Aishja r.a.: “Unë i kisha parë prindërit e mi të ndiqnin Islamin që kur arrita moshën e arsyes [d.m.th., pubertetin]. Nuk kalonte asnjë ditë, veçse Pejgamberi a.s na vizitonte, si në mëngjes ashtu edhe në mbrëmje”.
Ajo që pohohet në këtë hadith është e qartë, pra kur dikush është i vetëdijshëm për kontekstin që e rrethon atë. Aishja (ra) lindi në vitin 614 të erës sonë dhe ishte e bija e shokut më të afërt të Profetit, Ebu Bekr es-Siddik-një tregtar i pasur që ishte ndër muslimanët e parë dhe që përfundimisht do të bëhej kalifi i parë. Kështu, ajo jetoi një jetë mjaft të privilegjuar në krahasim me fëmijët e tjerë rreth saj. Megjithatë, në vitin 622 të erës sonë, pasi vuajti vite të tëra persekutimi fetar nga duart e paganëve në Mekë, ajo dhe familja e saj vendosën të migronin në një strehë të sigurt në qytetin e Medinës. Pas mbërritjes së tyre atje, prindërit e Aishes (ra) krijuan një vendbanim të përkohshëm ku ajo u sëmur me ethe (ndoshta për shkak të dobësimit nga udhëtimi i gjatë dhe i mundimshëm i mëparshëm).
Pikërisht në të njëjtën kohë Profeti a.s i vizitonte ata "si në mëngjes ashtu edhe në mbrëmje" dhe po në atë kohë kur ajo filloi të vërente shprehjen e jashtme të besimit tek prindërit e saj. Menjëherë pas kësaj, Aishja (r.a.) do të lidhte martesën e saj me Profetin a.s dhe do të shkonte në shtëpinë e tij, duke realizuar kontratën e martesës si një grua tashmë e kompletuar.
Fakti që ajo ishte nëntë vjeç kur arriti pubertetin nuk duhet të jetë befasuese, veçanërisht duke pasur parasysh studimet e fundit që kanë zbuluar se fillimi i pubertetit është luhatur në mënyrë dramatike gjatë historisë. Për shembull, ndërsa do të kishte qenë normale që një vajzë e re të fillonte pubertetin në moshën rreth 14 vjeç gjatë Revolucionit Industrial Perëndimor (18-19 C.), në shekullin e 21-të disa vajza hynë në moshën e pubertetit që në moshën gjashtë vjeçare.
Arsyet për këto luhatje janë ende kryesisht të papërcaktuara, megjithëse ato kanë qenë të lidhura me variancat në gjenetikë, të ushqyerit, stresin dhe madje edhe mbi-seksualizimin e shoqërive perëndimore.
Megjithatë, me të drejtë dikush mund të përgjigjet se vetëm për shkak se një vajzë e re ka filluar procesin e pjekurisë fizike, kjo nuk do të thotë që ajo të ketë një mentalitet prej të rrituri; të sugjerosh ndryshe do të konsiderohej absurde nga standardet bashkëkohore. Dhe ky është një përfundim i pranueshëm duke marrë parasysh se, edhe sipas standardeve të sotme, ne nuk i konsiderojmë domosdoshmërisht të rriturit e njohur ligjërisht si anëtarë të pavarur dhe funksional të shoqërisë; atyre u duhet ende kohë për të mësuar dhe përjetuar botën përpara se të konsiderohen të pjekur nga ana njohëse dhe emocionale. Ka një arsye që 18-vjeçarët ende varen kryesisht nga prindërit e tyre për mbështetje ekonomike, pavarësisht se ligji i përcakton ata si "të pjekur".
Thënë kështu, paraardhësit tanë u përballën me rrethana shumë të ndryshme me të cilat duhej të përshtateshin - rrethana që përcaktuan aftësinë e tyre fizike dhe psikosociale. Në këtë drejtim, endokrinologët Peter Gluckman dhe Mark Hanson kanë deklaruar prerazi se mospërputhja midis pjekurisë biologjike dhe psikosociale është një fenomen relativisht i kohëve të fundit:
“Për herë të parë në historinë tonë evolucionare puberteti biologjik tek femrat i paraprin ndjeshëm, në vend që të përputhet (me të), moshës së maturitetit funksional . Kjo mospërputhje midis moshës së pjekurisë biologjike dhe psikosociale përbën një çështje themelore për shoqërinë moderne. Strukturat tona sociale janë zhvilluar në pritje të fëmijërisë më të gjatë, arsimimit dhe trajnimit të zgjatur, dhe më vonë kompetencës riprodhuese. Kjo mospërputhje e shfaqur krijon presione themelore mbi adoleshentët bashkëkohorë dhe mbi mënyrën se si ata jetojnë në shoqëri”.
Pra, ndërsa është e vërtetë se fillimi i pubertetit nuk e bën dikë të rritur sot, i njëjti gjykim nuk vlen për njerëzit e së kaluarës. Duke u dhënë pas prezentizmit (presentism të jetuarit me të tashmen), ne shpërfillim faktet se si paraardhësit tanë u detyruan të jetonin vetëm për të mbijetuar. Për më tepër, ne e ekspozojmë veten ndaj sikletit intelektual duke keqinterpretuar historinë. Shfaqja më e dukshme e këtij gabimi mund të shihet kur shqyrtohen interpretimet bashkëkohore të disa haditheve të shquara mbi jetën e Aishes (r.a.). Për shembull, shumë faqe interneti anti-islame duan të citojnë transmetimin e mëposhtëm kur argumentojnë se Aisha (ra) nuk ishte mjaftueshëm e pjekur për t'u martuar:
Transmeton Aishja r.a.: “Unë luaja me kukulla në prani të Profetit a.s, dhe me mua luanin edhe bashkmoshataret e mia. Kur hynte i Dërguari i Allahut (a.s) ato fshiheshin, por Pejgamberi a.s i thërriste të bashkoheshin dhe të luanin me mua”.
Shumë njerëz supozojnë se meqë Aishja (ra) po luante me kukulla, ajo duhet të ketë qenë ende fëmijë në kohën e këtij transmetimi. Përpara se të trajtojmë konceptin se të luash me kukulla barazohet me mungesën e pjekurisë, ajo që vihet re menjëherë në këtë hadith është thënia në kllapa (d.m.th., "…një vajzë e vogël, ende pa arritur moshën e pubertetit"). Megjithatë, ekziston një problem i dukshëm me mënyrën se si paraqitet ky hadith. Për ata që e mendojnë këtë një pohim të qartë se ajo ishte një fëmijë, fakti i çështjes është se deklarata e fundit nuk gjendet askund në vetë tekstin e hadithit; përkundrazi, është një shtesë nga një koment i hadithit të quajtur Feth el-Bari fi Sharh Sahih Buhari, autor i hadithologut të famshëm Ibn Haxher el-Askalani (v. 1449 e.s.). Kjo është e rëndësishme të theksohet sepse nuk është bërë e dukshme në vetë hadithin. Fakti që disa përkthyes të hadithit kanë vendosur ta përfshijnë këtë është gjithashtu narrativ. Për çfarë arsye e kanë vënë këtë koment në hadith? Dhe pse do të pretendonte Ibn Haxheri se Aishja (ra) nuk kishte arritur pubertetin? Për t'iu përgjigjur këtyre pyetjeve, mjafton t'i referohemi vetë Askalanit:”
Unë [Ibn Haxheri] them: Të thuash me siguri, [që ajo nuk ishte ende në moshën e pubertetit] është e diskutueshme, megjithëse mund të jetë kështu. Kjo, sepse A'isha (ra) ishte një vajzë 14-vjeçare në kohën e Betejës së Hajberit – ose saktësisht 14 vjeç, ose sapo kishte mbushur të 14-at, ose aty afër. Sa i përket moshës së saj në kohën e Betejës së Tebukut, ajo deri atëherë kishte arritur përfundimisht moshën e pubertetit. Prandaj, mendimi më i fortë është ai i atyre që thanë: "Ishte në Hajber" [d.m.th., kur ajo nuk ishte ende në moshën e pubertetit] dhe bënë pajtim [ndërmjet vendimeve të dukshme kontradiktore të lejueshmërisë së kukullave në veçanti dhe ndalimi i imazheve në përgjithësi]...
Ky shpjegim i Ibn Haxherit zbulon një sërë pikash të rëndësishme që bien ndesh me përshtypjet fillestare të hadithit. Çështja e parë dhe më e dukshme me komentin e Ibn Haxherit është se ai pranon se Aishja (ra) ishte së paku 14 vjeç në kohën kur ndodh ky transmetim, duke e vendosur atë shumë mbi moshën mesatare të fillimit të pubertetit në Lindjen e Afërt gjatë antikitetit të vonë (dhe madje sipas standardeve të sotme). Kjo është arsyeja se pse Ibn Haxheri mendoi se përfundimi i tij ishte i dyshimtë. Megjithë dyshimet e tij, ai sugjeron se ajo nuk duhet të ketë arritur pubertetin për arsye krejtësisht të palidhura me pjekurinë e saj aktuale biologjike ose psikosociale: kjo e ndihmoi atë të pajtonte një kontradiktë të dukshme në sjelljen e saj me ndalimin ligjor të të rriturve të luanin me kukulla. Megjithatë, ajo që e bën edhe më të dobët mendimin e Ibn Haxherit është se mendimi i tij u kundërshtua nga studiues të tjerë, mjeshtëra të hadithit dhe jurisprudencës islame, si Imam el-Bejhakiu (v. 1066), i cili pretendoi se ndalimi u shpall vetëm pas ngjarjeve të transmetuara në hadithin në fjalë.
Përtej kësaj, nuk ishte e pazakontë që vajzat e reja në të kaluarën të zotëronin dhe madje të luanin me kukulla, pasi këto objekte do të ishin ndër gjërat e pakta që kishin para martesës. Duke komentuar interpretimin e lodrave dhe objekteve të ngjashme nga shoqëritë dhe kulturat e kaluara, antropologia Laurie Wilkie vëren:
“Lodrat e çmueshme dhe objektet e fëmijërisë të cilat prezervohen mirë në moshë madhore u kalohen brezave të mëvonshëm të fëmijëve; prandaj, artefaktet e gjetura në të dhënat arkeologjike mund të mos pasqyrojnë në mënyrë adekuate gamën e plotë të kulturës materiale të përdorur dhe të çmuar nga përdoruesit.”
Megjithatë, shumë prej këtyre realiteteve i shpëtojnë mendësisë së prekur nga prezentizmi, duke e vendosur njërin në pozitën e lëshimit të gjykimeve të papërshtatshme morale për paraardhësit tanë dhe përvojat e tyre të jetuara. Fakti që vetëm një analizë e përciptë e transmetimit të lartpërmendur i ekspozon kaq lehtë supozimet e gabuara rreth mungesës së pjekurisë së Aishes (ra) duhet të jetë dëshmi e mjaftueshme për gabueshmërinë e kësaj forme arsyetimi. Thënë kështu, edhe nëse dikush do të pranonte kompleksitetin e fëmijërisë dhe të zhvillimit me kalimin e kohës, këto realitete duket se aludojnë në relativizëm moral - ideja se parimet morale janë të vlefshme vetëm duke pasur parasysh kohën, vendin ose kulturën e tyre specifike. Megjithatë, kjo është larg nga e vërteta.
Shembuj në një botë që ndryshon
Jo vetëm që perspektiva jonë mbi historinë ka anuar nga gabimi i prezentizmit, por edhe kuptimi ynë i moralit. Sot, shumë njerëz duket se mendojnë se morali është absolut dhe se kjo nënkupton se rrethanat në të cilat merren vendimet morale kanë mbetur statike. Megjithatë, kjo është e rreme. Por të pretendosh ekstremin e kundërt – se morali është relativ – është gjithashtu e rreme. Si në të gjitha problemet komplekse, përfundimet bardh e zi priren të humbasin busullën. Realiteti është se dikush mund të ruajë parime morale të pandryshueshme, ndërkohë që ende besohet në dilemat morale të kushtëzuara historikisht. Me fjalë të tjera, mund të ketë dhe ka zgjedhje të sakta dhe të pasakta për çdo çështje morale të imagjinueshme, pavarësisht nga rrethanat e ndryshme.
Për shembull, kur merret parasysh një akt imoral si vrasja, ose marrja e jetës së një personi padrejtësisht, çfarë përbën vrasje varet tërësisht nga rrethanat në të cilat ndodhi vrasja. A është vrarë personi aksidentalisht? Ishte një akt vetëmbrojtjeje? Apo ishte për shkak të qëllimit të keq? Këto janë pyetje të përgjithshme që mund t'u përgjigjen dhe gjykohen në të njëjtën mënyrë, pavarësisht nga koha apo vendi. Megjithatë, detajet janë ato që i bëjnë gjërat interesante.
Tani, le të marrim një gjyq të ngjashëm vrasjeje, por që nga viti 1984 – përpara zhvillimit të profilizimit të ADN-së. Në këtë rast, a do të ishte moralisht e pajustifikuar që ju apo dikush tjetër ta shpallni të akuzuarin ‘fajtor’ pa përdorimin e provave mjeko-ligjore? A do të ishte e arsyeshme të dënoheshin anëtarët e jurisë, pavarësisht se ata nuk kanë akses në një teknologji të tillë? Sipas atyre që janë të magjepsur nga prezentizmi, çdo gjyq për vrasje para vitit 1984 duhet të jetë imoral, pavarësisht se njerëzit bëjnë çmos për të mbrojtur shoqërinë dhe për të zbatuar drejtësinë me opsionet që kanë në dispozicion.
Një shembull ndoshta më i rëndësishëm mund të gjendet në ligjet bashkëkohore për moshën e pëlqimit anembanë botës. Çdokush poshtë moshës minimale të përcaktuar me ligj, përgjithësisht konsiderohet si i paaftë ose shumë i cënueshëm për tju marrë parasysh pëlqimi për marrëdhënie seksuale ose dashurore. Kështu, të rriturit që kryejnë marrëdhënie seksuale me të mitur shpallen si pedofilë ose ngacmues të fëmijëve. Megjithatë, nëse kujtojmë dëshmitë e lartpërmendura që tregojnë dallimet e mëdha në zhvillim dhe pjekuri me kalimin e kohës, do të ishte krejtësisht e palogjikshme të zbatoheshin parametrat e pëlqimit ligjor të kohës së sotme moderne në shoqëritë e kaluara. Jo vetëm që paraardhësit tanë ishin më të përgatitur për të pranuar marrëdhënie të tilla në moshat më të reja, por rrethanat e tyre kufizuan se kujt mundet ti jepej pëlqimi. Jetëgjatësia më e ulët dhe mjediset më të ashpra nuk u jepnin njerëzve shumë mundësi - sapo dikush arrinte pubertetin, ishte koha për t'u rritur. Me fjalë të tjera, pikëpamjet e paraardhësve tanë për atë që përbënte pjekurinë nuk ishin të lidhura me moshën kronologjike, por me shenja të tjera të zhvillimit dhe kompetencës.
Për ta bërë këtë pikë më bindëse, na duhet vetëm të faktojmë një provë tjetër meditative. Le të imagjinojmë se posedojmë një makinë kohe (si në filmin Kthim në të Ardhmen). Me një kuptim të moralit të rrënjosur fort në prezentizëm, ju supozoni se gjithçka që duhet të bëni është të zbatoni ligjet bashkëkohore në të kaluarën në mënyrë që të zgjidhni të gjitha problemet e paraardhësve tanë dhe të përmirësoni të ardhmen. Me këtë qëllim të drejtë në mendje, ju hyni në makinën tuaj dhe ktheheni 1400 vjet pas në Gadishullin Arabik. Pasi të mbërrini, ju arrini të bindni vendasit për epërsinë tuaj morale, ndërsa ata mrekullohen me fuqitë tuaja për të kapërcyer kohën dhe hapësirën. Si rezultat, këta banorë të thjeshtë të shkretëtirës ju bëjnë udhëheqësin e tyre dhe miratojnë ligjet që i propozoni , duke pritur me durim deri në moshën 18 vjeç për t'u konsideruar të rritur (për të punuar, për të përdorur transportin, për t'u martuar, për të rritur një familje, për të shkuar në luftë dhe për të marrë detyra të tjera kryesore, pra përgjegjësi). Gjithçka fillon mirë në utopinë tuaj të sapoformuar të ndërgjegjes morale . Megjithatë, me kalimin e viteve, vëreni se popullsia juaj e sapo ndriçuar (nga filozofia juaj morale) ka filluar të pakësohet me një ritëm jashtëzakonisht të shpejtë. Të intriguar nga kjo, ju hetoni.
Por ajo që do të gjeni (nga ky hulumtim) është befasuese: jo vetëm që mosha mesatare e vdekjes ka mbetur e paprekur, por gjithashtu kanë mbetur të paprekura edhe të gjitha dinamikat e tjera të antikitetit të vonë. Në kundërshtim me ligjet dhe zakonet e mëparshme të vendasve - kur puberteti ishte shenja e moshës madhore - tani keni "fëmijë" të moshës së mesme që nuk bëjnë gjë tjetër veçse konsumojnë burimet e fituara me vështirësi nga të moshuarit dhe nuk i japin asgjë shoqërisë. Jo vetëm kaq, por ju i keni shpënë këta të rinj në një situatë ku ata tani kanë vetëm 17 vjet të mbetura për t'u martuar dhe për të rritur familje - në mënyrë të pashmangshme vdesin para se fëmijët e tyre të kenë arritur moshën ligjore.
Kjo më pas çon në një raport joproporcional të të miturve me të rriturit, duke i lënë brezat e ardhshëm në duart e individëve ligjërisht të paaftë për të kryer detyrat themelore shoqërore. Si përmbledhje, rezultati përfundimtar i eksperimentit tuaj shoqëror do të ishte një qytetërim i paralizuar nga ligjet e veta dhe një popullsi që do të zhdukej për shkak të shkaqeve natyrore ose marrqasjet armiqësore të fiseve fqinje, të cilët kishin aftësinë të rekrutonin anëtarët meshkuj të shoqërisë në moshat më të hershme.
Ju mund të kuptoni në këtë pikë se strukturat gjyqësore dhe kulturore të së kaluarës nuk ishin domosdoshmërisht problemi, por kushtet në të cilat u shfaqën ato zakone. Megjithatë, është tepër vonë - pretendimi për epërsi morale, i cili sipas këtij modeli shkatërron një shoqëri dikur të lulëzuar ndaj si pasojë e gjithë rrjedha e historisë është ndryshuar. Brezat e ardhshëm kanë pushuar së ekzistuari dhe tani keni vënë në rrezik edhe ekzistencën tuaj.
Fatmirësisht, ju jeni ende gjallë dhe ky është vetëm një skenar hipotetik i lindur nga fantashkenca e mrekullueshme pop e viteve 1980. Por ndihmon për të ilustruar se ligjet dhe zakonet historike nuk ishin domosdoshmërisht në anën e gabuar të spektrit moral. Ajo që duhet të kuptojmë është se shumë zgjedhje morale dhe zakone të së kaluarës ishin thjesht një funksion i rrethanave me të cilat përballeshin njerëzit. Prandaj, nuk është e drejtë të konsiderojmë veten moralisht superiorë ndaj paraardhësve tanë kur nuk jemi të detyruar të marrim vendimet që ata duhej të merrnin. Po kështu, nuk do të ishte e drejtë nëse pasardhësit tanë do të na gjykonin në të njëjtën dritë, pa marrë parasysh rrethanat tona. Si përmbledhje, prezentizmi përfundimisht mohon të kaluarën dhe minon çdo gjykim të arsyeshëm moral.
Megjithatë, Islami as nuk e mohon të kaluarën dhe as nuk e minon gjykimin moral, sepse në mënyrë esenciale tek besimit përbëjnë koncepte që arrijnë të mbështesin njëkohësisht parimet morale absolute dhe rrethanat historikisht të kushtëzuara. E para dhe më e rëndësishmja prej tyre është ideja se Profeti Muhamed a.s është një shembull i përsosur moral (uswatun hasana) për të gjitha kohërat, vendet dhe kulturat. Me fjalë të tjera, çdo thënie apo veprim që Profeti a.s ka kryer ndonjëherë konsiderohet të ketë qenë përgjigja më e përshtatshme ndaj dilemave me të cilat ai u përball gjatë kohës së tij dhe një standard nga i cili mund të mësojmë dhe të cilin mund ta zbatojmë në situata të ngjashme në të ardhmen. Ky këndvështrim teologjik jo vetëm që nënkupton se askush nuk mund të ishte sjellë më mirë, por gjithashtu se ekziston një standard moral absolut që mund të kuptohet dhe të ndiqet, pavarësisht nga rrethanat e kushtëzuara historikisht. Kjo nuk është më pak e ilustruar në vetë jurisprudencën islame (fikhun); një traditë ligjore e sofistikuar me një metodologji fleksibël që përshtatet me rrethanat në ndryshim.
Ligji Hyjnor, Martesa dhe Pjekuria
Gjatë sundimit të kalifit të dytë të Islamit, Umer Khattabit (ra), dënimi për vjedhje u pezullua për shkak të një zie buke katastrofike që mori shumë jetë. Duke kuptuar se nënshtetasit e tij ishin të uritur dhe se duhej të vidhnin ushqim për të mbijetuar,Umeri (ra) e ndaloi dënimin për hir të mbijetesës së popullit të tij - një akt shembullor drejtësie.
Megjithatë, vendimi i tij nuk ishte arbitrar dhe vinte nga parimet e natyrshme në vetë ligjin islam: siç janë, istihsani (preferenca juridike) dhe maslahah mursalah (interesat publike). 36
Ndërsa jo të gjitha dilemat e mundshme morale trajtohen në burimet parësore islame (Kurani dhe Suneti), këto parime aludohen dhe lejojnë një sasi të konsiderueshme arsyetimi të pavarur kur një çështje morale është e paqartë (muxhmel) ose mund të konstatohet vetëm brenda konteksteve specifike.
Megjithëse urtësia konvencionale supozon se një ligj hyjnor duhet të jetë arkaik dhe i paaftë për t'u përshtatur me rrethanat në ndryshim, Islami promovon një perspektivë shumë të ndryshme: nëse disa dilema morale varen nga rrethanat historike, atëherë Krijuesi i gjithë ekzistencës do të formulonte natyrshëm një kod moral të përshtatshëm për këtë realitet. Të sugjerosh të kundërtën do të ishte të kufizosh vet Zotin në një kohë, vend dhe kulturë të caktuar – diçka qartësisht jo karakteristike për një Qenie të Gjithëdijshme, të Gjithëfuqishme, Transhendente. Kështu, një përkufizim konciz i mënyrës sesi Islami e sheh ligjin është 'një sistem me parime morale të pandryshueshme, por me aplikim fleksibël, për të parë se si kjo është e mundur, ne duhet vetëm të shqyrtojmë se si juristët myslimanë kanë nxjerrë vendime në lidhje me martesën nga Kur'ani dhe Suneti' , veçanërisht marrëdhënien e Profetit a.s me Aishen (r.a.).
Duke filluar me burimin parësor të jurisprudencës islame, Kurani përcakton qartë një moshë standarde për martesën, e cila përjashton këdo jashtë këtyre parametrave:
“Vërini në provë jetimët, derisa të bëhen për martesë! Nëse vëreni se janë pjekur, atëherë jepuani pasurinë e tyre! Mos nxitoni në shpenzimin e pasurisë së tyre në mënyrë të panevojshme dhe para se ata të rriten! Kush është pasanik, le të përmbahet në marrjen e pasurisë së tyre e, në qoftë se është i varfër, le të harxhojë prej saj aq sa është e arsyeshme dhe e drejtë. Kur t’ua dorëzoni pasurinë e tyre, bëjeni këtë në prani të dëshmitarëve. Allahu është i mjaftueshëm si llogaritës. (El-Kur'an, 4:6)
Me fjalë të tjera, Kurani vendos një kufi moshe për martesën. Por cili është saktësisht ai kufi? Teksti mbetet i paqartë në lidhje me një shifër të caktuar, por studiuesit myslimanë, veçanërisht në fushën e ekzegjezës Kur'anore (tefsirit), e kanë kuptuar tashmë atë që nënkuptohej. Për shembull, kur shqyrtojmë komentin e ekzegetit dhe juristit sirian të shekullit të 14-të, Ibn Kethirit (v. 1373), zbulojmë se ai elaboroi konsensusin rreth natyrës së 'moshës së martesës' duke mos iu referuar një numri të caktuar, por një zhvillimi fizik - mosha e pubertetit.
Thënë kështu, ka akoma më shumë nuanca në lojë këtu në lidhje me martesën dhe pjekurinë. Së pari, juristët islamë identifikuan dy lloje martese: martesën me kontratë dhe martesën e konsumuar. E para mund të aplikohej ligjërisht në çdo moment të jetës së një personi dhe më vonë të revokoheshej me vullnetin e tyre, pavarësisht nëse ata kishin arritur pjekurinë ligjore apo jo. 39
Megjithatë, një martesë e tillë ndalonte çdo kontakt intim mes të fejuarve dhe do të ishte e krahasueshme sot me një fejesë.
Forma e fundit e martesës (ose 'martesa e konsumuar), megjithatë, kërkonte që të dyja palët të ishin fizikisht të afta për marrëdhënie seksuale duke pasur parasysh implikimin logjik se një bashkim i tillë do të çonte në këtë rezultat.
Edhe pse këto dy nocione mund të duken të ngjashme dhe të panevojshme në dritën e faktit se i pari karakterizohet nga fillimi i pubertetit (d.m.th., rritja e qimeve në pubertitet), juristët në përgjithësi i shihnin shenjat fizike të moshës madhore vetëm si shenja; jo de facto dëshmi e funksionalitetit riprodhues. Me fjalë të tjera, ndërsa shumica ligjore shpesh përkonte me lejueshmërinë për t'u përfshirë në marrëdhënie seksuale, nuk ishte gjithmonë ose domosdoshmërisht kështu. Edhe kritikët feministe të Ligjit Islam, si profesoresha Judith Tucker, e kanë njohur këtë nuancë:
“Një martesë mund të lidhej përpara se secila palë të ishte gati për marrëdhënie seksuale, por martesa nuk mund të realizohej derisa nusja dhe dhëndri të ishin të pjekur fizikisht. Një pjekuri e tillë nuk përputhej me pubertetin (shënuesi i shumicës ligjore), por përkundrazi mund të arrihej përpara fillimit të tij. Për një vajzë, gatishmëria për marrëdhënie seksuale sinjalizohej në një masë të madhe nga pamja e saj, nga fakti nëse ajo ishte bërë ose jo një "objekt dëshire", "me trup" (samrna) ose "e bëshme" (dakhmap), atribute fizike që nënkuptonin se ajo tani mund të "përballonte marrëdhëniet". Deri në atë kohë, martesës, edhe pse e lidhur ligjërisht, i mungonte qartë një element thelbësor”.
Gjatë përcaktimit të pjekurisë fizike të një individi, juristët shpesh mbështeteshin në veçoritë fizike, më e zakonshme ishte nëse personi në fjalë dukej në të vërtetë si një i rritur. Madje shumë juristë shkuan aq larg sa të deklaronin një moshë mesatare deri në të cilën duhet të arrihet një pjekuri e tillë fizike (d.m.th., 15-17 vjeç). Me fjalë të tjera, ajo që përcaktonte pjekurinë varej tërësisht nga gjykimet normative të një shoqërie për atraktivitetin dhe funksionalitetin seksual.
Megjithatë, një nuancë e tillë është e parëndësishme për islamofobët, të cilët të dëshpëruar plotësisht për të kundërshtuar Islamin dhe pasuesit e tij, interpretojnë disa pasazhe të Kuranit si amnisti ndaj pedofilisë ose abuzimit të fëmijëve. Për shembull, shumë kritikë shpesh referojnë vargun e mëposhtëm për të forcuar akuzat e tyre:
“ Nëse dyshoni për ato gra tuajat, të cilave u janë ndërprerë zakonet, mësoni se koha e tyre e pritjes është tre muaj. Njësoj është edhe për ato që nuk u kanë ardhur ende zakonet. Kurse, për gratë shtatzëna, afati i tyre është deri në lindjen e fëmijës. Atij që i frikësohet Allahut, Ai do t’ia lehtësojë çështjen.” (El-Kur'an, 65:4)
Kritikët konkludojnë nga sa më sipër se prania e një periudhe pritjeje për vajzat që “nuk kanë ende menstruacione” tregon se lejohet të angazhohen në marrëdhënie seksuale me vajza parapubeshente.
Megjithatë, ky është një përfundim i pavlefshëm sepse neglizhon llojet e ndryshme të martesave dhe maturimeve në ligjin islam. Në këtë rast, fakti që një vajzë nuk kishte arritur ende puberitetin ishte vetëm dëshmi se ajo ende nuk kishte shfaqur shenjat e zakonshme që i takonin qasjes ligjore – jo se ajo ishte e papjekur fizikisht. Një vajzë teknikisht mund të konsiderohet ende e pjekur bazuar në veçori të tjera fizike, siç është mosha e saj biologjike. Në lidhje me këtë mundësi të veçantë, juristi kryesor i Azisë Qendrore të shekullit të 12-të, Ali ibn Abu Bakr al-Marghinani (v. 1197), dha këtë kontekst ligjor pas vargut të mësipërm:
“Dhe në mënyrë të ngjashme ato që kanë arritur pubertetin (belaghat) sipas moshës, por nuk kanë menstruacione, bazuar në fund të ajetit [“Dhe ato që nuk kanë menstruacione” (65:4)], që do të thotë ata që kanë arritur pubertetin sipas moshës, por jo me menstruacione; [ata që kanë arritur pubertetin] duke arritur moshën 15 vjeç sipas mendimit të të dyve (Ebu Jusuf dhe Muhamed ibn Hasan el-Shejbani) ose 17 vjeç sipas mendimit të Ebu Hanifes dhe Malikut, por nuk i kanë ardhur ende menstruacionet; kur të divorcohen ato respektojnë një periudhë pritjeje të bazuar gjithashtu në muaj”.
Në këtë pikë duhet të jetë e qartë se nëse Islami do të kishte lejuar shfrytëzimin seksual të fëmijëve, shumë nga këto nuanca nuk do të ekzistonin. Në këtë rast, Kurani nuk do të kishte dhënë kurrë sqarime për llojet e grave që kanë periudha pritjeje ose madje do të përmendte fillimisht një 'moshë martese', nëse do t'i lejonte ndonjë gruaje, pavarësisht nga pjekuria, të përfshihej në marrëdhënie seksuale. Dhe nëse juristët do të kishin lejuar akte të tilla, ata gjithashtu nuk do të shqetësoheshin të bënin dallimin midis vajzave që ishin fizikisht të pjekura dhe atyre që nuk ishin. Megjithatë, më e rëndësishmja, nëse vetë Profeti a.s do të perceptohej si nxitës i shfrytëzimit të fëmijëve, atëherë dijetarët tanë thjesht do ta kishin konsideruar moshën nëntëvjeçare si kushtin e vetëm të nevojshëm që një vajzë e re të konsiderohet e pjekur. Megjithatë, mosha nëntë vjeçare nuk është përmendur kurrë si një nga kushtet me të cilat mund të gjykohet pjekuria në traditën islame. Përkundrazi, juristët nxorën një kuptim krejtësisht të ndryshëm nga marrëdhënia ndërmjet Profetit a.s dhe Aishes (r.a.): se ai kishte lidhur një martesë të hershme me të që kur ajo ishte gjashtë vjeç, dhe më pas e përfundoi martesën pasi ajo kishte arritur pjekurinë tre vjet më vonë. Deduksioni i thjeshtë logjik i shtyu studiuesit të arrinin në përfundimin se nëse Islami lejonte abuzimin e fëmijëve, atëherë Profeti a.s nuk do të kishte nevojë të priste tre vjet të plota përpara se të finalizonte martesën e tij – por ai priti. Ai priti sepse e dinte që të vepronte ndryshe do t'i shkaktonte dëm gruas së tij dhe një nga objektivat kryesore (mekasidi) të ligjit islam është “ndalimi i lëndimit (darar) ose shkaktimit të dëmit ndaj të tjerëve (dirar). ”
Një rishikim i përciptë i historisë islame tregon se ky parim në përgjithësi është zbatuar kur vendoset një sërë çështjesh komplekse ligjore, veçanërisht në lidhje me martesën. Një rast i cili ka ndodhur gjatë epokës së Sulltanatit Memluk të Egjiptit (1250–1517 e.s.) është veçanërisht i rëndësishëm. Në vitin 1470 të erës sonë, një grua i kërkoi kadiut (gjykatësit) të Kajros që të martohej mbesa e saj 12-vjeçare për shkak të vështirësive financiare, pasi vajza e re nuk kishte mjete financiare për të mbijetuar, pasi prindërit e saj e kishin braktisur që tre vjeçe . Më pas, kadiu i madh ia delegoi çështjen zëvendësit të tij, Ibn el-Ṣayrafi, i cili e tregoi ngjarjen në ditarin e tij. Pasi vlerësoi situatën, al-Ṣayrafi e martoi vajzën me një shërbëtor ushtari, duke shpresuar se kjo do të zgjidhte mungesat e saj të shumta. Megjithatë, duke qenë se ajo nuk kishte arritur ende pubertetin, ai u sigurua që të përfshinte një klauzolë në kontratë që e ndalonte burrin e saj të kryente martesën derisa ajo të konsiderohej e maturuar në mënyrë adekuate. Fatkeqësisht, burri i saj e shkeli marrëveshjen dhe më pas çifti u divorcua. Halla e vajzës më pas u ankua te shefi dawadar (një ndihmës i sulltanit), Yashbak min Mahdi. El-Ṣayrafi u thirr përfundimisht nga Mehdiu për të shpjeguar përse ai kishte lejuar një vajzë kaq të re të martohej. Përgjigja e tij ishte e thjeshtë dhe e prerë: “Sepse Profeti a.s u martua me Aishen (r.a.) kur ajo ishte nëntë vjeçe. Megjithatë, Dawadari nuk ishte i kënaqur me përgjigjen e tij dhe disa ditë më vonë urdhëroi që ish-bashkëshorti të fshikullohej 100 herë dhe të poshtërohej publikisht si "një shembull për këdo që prek vajzat e reja". Është interesante që el-Ṣayrafi ra dakord me dënimin për shkak të shpërfilljes së kufijve të vendosur në kontratë nga ana e burrit.”
Ajo që tregon ky incident është se jo vetëm kaditë ishin të shqetësuar për mirëqenien e vajzave të papjekura, por edhe zyrtarët më të lartë të qeverisë; të dy u përpoqën të minimizonin çdo dëm të mundshëm dhe ndëshkuan ata që dëmtonin të miturit. Prandaj, shqyrtimi i shembujve të tillë (në lidhje me mësimet tradicionale islame) ofron një kontrast të mprehtë me narrativën se Islami mbështet shfrytëzimin e fëmijëve.
Konkluzioni
Për shkak të kushteve komplekse të periudhës bashkëkohore, të rinjtë jo vetëm që kanë mundësinë të presin përpara se të hyjnë në marrëdhënie intime, por duhet ta bëjnë këtë për hir të minimizimit të çdo dëmi të mundshëm në jetën e tyre. Kur shqyrtojmë martesën ndërmjet Profetit a.s dhe Aishes (r.a.), ne jo vetëm gjejmë një shembull të zbatimit të kësaj nuance, por gjithashtu mund të mbledhim një pjesë të Urtësisë Hyjnore për njerëzimin – një kod moral që parashikon luhatjet e zhvillimit njerëzor me kalimin e kohës. Si rrjedhim, duhet të jetë e pamohueshme tani që Profeti Muhamed a.s ishte plotësisht brenda të drejtave të tij morale për t'u martuar dhe dashuruar me Aishen (ra). Fatkeqësisht, disa muslimanë janë bërë injorantë për traditën e tyre dhe i janë dorëzuar interpretimit të Ligjit Islam në një mënyrë antihistorike pa kompromis, njësoj si kritikët e Islamit.
Po kështu, kombet perëndimore nuk kanë ndihmuar në vendosjen e standardeve duke u fokusuar tërësisht në kufijtë sipërfaqësorë të moshës si përcaktues të pjekurisë – ndërkohë që e konsiderojnë shoqërisht të pranueshme që të miturit e tyre të përfshihen në marrëdhënie seksuale për sa kohë që janë brenda të njëjtës gamë moshe. Është e vështirë të merret seriozisht morali perëndimor kur ka një ndarje domethënëse midis asaj që konsiderohet pjekuri dhe lejueshmërisë për të bërë mardhënie. Ju nuk mund të dënoni nga njëra anë praktikën e martesës së fëmijëve, por në të njëjtën kohë të mendoni se fëmijët tuaj janë fizikisht dhe emocionalisht mjaft të pjekur për të pasur marrëdhënie intime. Thjesht nuk ka kuptim. Një i mitur që vendos të bëjë seks është ende një i mitur që vendos të bëjë seks, pavarësisht nëse zgjedh një partner të ngjashëm me moshën apo jo. Kultura perëndimore dërgon mesazhe të përziera kur u thotë të miturve se ata kanë të drejtë të kenë intimitet me ata që i tërheqin vetëm për aq kohë sa ata përmbahen nga partnerët e mundshëm të njohur ligjërisht si të rritur. Të mendosh se një dallim i tillë arbitrar do të kishte rëndësi për një adoleshente me hormone të furishme - ose do të konsiderohej i dëmshëm - është një absurditet, sepse një i mitur do të përballej me të njëjtat pasoja me bashkëmoshatarët e tij siç do të përballej me të rriturit (p.sh. shtatzënia, sëmundjet seksualisht të transmetueshme, dhuna në familje, shfrytëzimi, etj.). Me fjalë të tjera, ky është thjesht një standard i paqëndrueshëm për t'u ndjekur. Kështu, zemërimi anakronik ndaj martesës së Profetit a.s dhe Aishes (ra) nuk duket gjë tjetër veçse një shfaqje e zbrazët e sinjalizimit të virtytit të lindur nga një mosnjohje, injorancë e shkencës, historisë, moralit dhe Islamit njësoj.
Nga: yaqeeninstitute.org
Shënime
1 David Mcclendon dhe Aleksandra Sandstrom, "Martesa e fëmijëve është e rrallë në SHBA, megjithëse kjo ndryshon sipas shtetit," Pew Research Center, 1 nëntor 2016, http://www.pewresearch.org/fact-tank/2016/11/ 01/martesa-fëmijë-është e rrallë-në-u-s-edhe pse-kjo-ndryshon-nga-shtet/
2 Jill Tucker, "Përpjekja për të ndaluar martesën e fëmijëve në Kaliforni shkon në kundërshtim," San Francisco Chronicle, 7 korrik 2017, https://www.sfchronicle.com/bayarea/article/Effort-to-bar-juvenile-marriages- në-Kaliforni-11268497.php
3 Marie Doezema, "Franca, ku mosha e pëlqimit është e hapur për debat", The Atlantic, 10 mars 2018, https://www.theatlantic.com/international/archive/2018/03/frances-existential-crisis-over -ligjet-ngacmimi-seksual/550700/
4 “Konventa për pëlqimin për martesë, mosha minimale për martesë dhe regjistrimi i martesave”, Zyra e Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Njeriut e Komisionerit të Lartë, aksesuar më 15 nëntor 2017, http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/ MinimumAgeForMarriage.aspx
5 "Martesa e fëmijëve është një shkelje e të drejtave të njeriut, por është shumë e zakonshme," Të dhënat e UNICEF, Mars 2018, https://data.unicef.org/topic/child-protection/child-marriage/#
6 "Policia gjermane zbulon faqen e internetit të pornografisë së fëmijëve Darknet me 90,000 përdorues," Independent, 6 korrik 2017, https://www.independent.co.uk/news/world/europe/germany-child-pornography-website-90000-users -darknet-frankfurt-a7827146.html
7 Sahih el-Buhari, Libri 67, #69.
8 Ky pozicion është relativisht i ri dhe është propozuar vetëm në dekadat e fundit. Është një pozicion mjaft i dobët për t'u marrë, i cili kryesisht mbështetet në spekulimet për moshën e Aishes sipas tregimeve të paqarta historike dhe haditheve të tjera.
9 David H. Fischer, Historians’ Fallacies: Toward a Logic of Historical Thought (New York: Harper & Row Publishers, 1970), f. 135-140.
10Alberto Brandolini, Postimi në Twitter, 10 janar 2013, ora 23:29, https://twitter.com/ziobrando/status/289635060758507521
11 Departamenti i Çështjeve Ekonomike dhe Sociale Divizioni i Popullsisë, “Perspektivat e Popullsisë Botërore: Rishikimi 2015, Gjetjet kryesore dhe Tabelat e Avancuara. Dokumenti i punës nr. ESA/P/WP.241.”, Kombet e Bashkuara, 2015, https://esa.un.org/unpd/wpp/publications/files/key_findings_wpp_2015.pdf
12 Edhe kur marrim parasysh shkallën e lartë të vdekshmërisë foshnjore në Romën e lashtë, përsëri zbulojmë se shumica e të rriturve nuk jetuan shumë gjatë. Fatkeqësisht, studimet që pretendojnë se jetëgjatësia mesatare e njerëzve të lashtë është e ngjashme me tonën sot, shpesh neglizhojnë të përmendin provat arkeologjike të një përqindje të lartë të varreve dhe vendeve të varrimit të qytetarëve romakë që tregojnë se shumë vdiqën nga sëmundjet, uria, lufta, puna dhe natyrore. fatkeqësitë - rrethana të cilat bota bashkëkohore është shumë më e përgatitur për t'i trajtuar. Po kështu, të tregosh të dhëna të shkruara të figurave të famshme historike që kanë jetuar deri në të 70-at e më tej, nuk e mbështet këtë pikë. Sigurisht që disa njerëz jetuan po aq kohë sa shumica e njerëzve sot, por ata ishin përjashtim dhe jo përfaqësues të popullatës më të gjerë. Prandaj, të sugjerosh se njerëzit e lashtë kishin jetëgjatësi të ngjashme me tonën është thjesht e gabuar.
13 Patrick Browne, "Pse mesatarisht punëtori romak i lashtë kishte vdekur në moshën 30 vjeç," The Local, 27 maj 2016, https://www.thelocal.it/20160527/groundbreaking-study-reveals-brutal-realities-of-life -in-ancient-rome Për studim të plotë: Andrea Piccioli et. al., Kockat: Patologjitë Ortopedike në Epokën Perandorake Romake (Nju Jork: Springer, 2015).
14 Kyle Harper, "Martesa dhe Familja" në Manualin e Oksfordit të Antikitetit të Vonë, Ed. Scott Fitzgerald Johnson (Nju Jork: Oxford University Press, 2015), f. 685.
15 Nathan Pilkington, “Growing Up Roman: Infant Mortality and Reproductive Development”, Journal of Interdisciplinary History 44:1 (2013), f. 6.
16 Daniel Nettle, "Fleksibiliteti në kohën e riprodhimit tek femrat njerëzore: Integrimi i shpjegimeve përfundimtare dhe të përafërta", Transaksionet Filozofike të Shoqërisë Mbretërore B: Shkenca Biologjike, 366:1563 (2011), f. 357-58.
17 Lisa A. Alberici dhe Mary Harlow, “Mosha dhe pafajësia: Tranzicionet e femrave në moshën madhore në antikitetin e vonë”, Hesperia Supplements, 41 (2007), f. 195.
18 M.K. Hopkins, “The Age of Roman Girls at Marriage”, Population Studies, 18:3 (1965), f. 313.
19 Vern L. Bullough, “Age of Consent”, Journal of Psychology & Human Sexuality, 16:2-3 (2005), f. 29-30.
20 John T. Fitzgerald, “Jitimët në antikitetin mesdhetar dhe krishterimin e hershëm”, Acta Theologica, Suppl. 23 (2016), f. 33.
21 Para ardhjes së Islamit, kultura arabe bazohej kryesisht në transmetimin gojor të informacionit. Vetëm nga pushtimet e hershme islame dhe nga përfshirja e shoqërive të jashtme (p.sh. persiane dhe romake) muslimanët e adoptuan shkrimin si një mjet standard komunikimi.
22 Amram Tropper, “Fëmijët dhe fëmijëria në dritën e demografisë së familjes hebreje në antikitetin e vonë”, Journal for the Study of Judaism in the Persian, Hellenistic, and Roman Period, 37:3 (2006), f. 332.
23 Mary Lewis, The Bioarchaeol
ogy of Children: Perspectives from Biological and Forensic Antropology (New York: Cambridge University Press, 2009), f. 4.
24 Siân Halcrow dhe Nancy Tayles, “Hetimi bioarkeologjik i fëmijërisë dhe moshës sociale: Problemet dhe perspektivat”, Journal of Archaeological Method and Theory, 15:2 (2008), f. 203.
25 Sahih el-Buhari, Libri 8, #465.
26 Sahih el-Buhari 3894 dhe Sahih Muslim 1422a.
27 Fakti që ajo arriti pubertetin në moshën nëntë vjeç është vërtetuar më tej në hadithe të tjera, si në Sunen Ebi Davud 4933.
28 Jessa Gamble, "Puberti: Fillestarët e Hershëm", Natyra: The International Journal of Science, 04 tetor 2017, https://www.nature.com/articles/550S10a
29Sandra K. Cesario dhe Lisa A. Hughes, “Puberteti i Parakohshëm: Një Rishikim Gjithëpërfshirës i Literaturës”, Journal of Obstetric, Gynecologic & Neonatal Nursing 36:3 (2007), f. 263-274.
30 Peter Gluckman dhe Mark Hanson, “Evolution, Development and Timeing of Puberty”, Trends in Endokrinology and Metabolism, 17:1 (2006), f. 10.
31 Sahih el-Buhari 6130 me koment nga Feth el-Bari, vëll. 13, f. 143.
32 Ibn Haxher el-Askalani, Feth el-Bari, vëll.13 (n.d.), fq. 143.
33 “Ndalimi i paraqitjeve pikturale dhe figurative është konfirmuar nga i Dërguari i Allahut ﷺ nga shumë burime. Ka të ngjarë që ajo që pranohet në transmetimin e Ebu Selemes nga Aisha (r.a.) i ka paraprirë ekspeditës së Hajberit dhe kjo ka qenë para ndalimit të imazheve dhe paraqitjeve, pastaj ndalimi i tyre ka qenë pas kësaj.” – Ahmed Ibn Husejn Bejhaki, El-Sunen El-Kubra, V. 10, Ed. Muhamed 'Abd al-Qadr Ata (Bejrut: Dar al-Kutub al-Ilmiyah, 2003), f. 371.
34 Laurie Wilkie, "Jo vetëm lojë e fëmijës: Krijimi i një arkeologjie historike të fëmijëve dhe fëmijërisë", në Fëmijët dhe kultura materiale, Ed. Joanna Sofaer Derevenski (Nju Jork: Routledge, 2000), f. 102.
35 Azhar Wan Ahmad, Interesat Publike (Al-Masalih al-Mursalah) në jurisprudencën islame: një analizë e konceptit në shkollën Shafi'i (Kuala Lumpur: Instituti Ndërkombëtar i Mendimit dhe Qytetërimit Islam, 2003), fq. 27-28 .
36 Po aty, fq 5-6.
37 Mohammad Kamali, Parimet e jurisprudencës islame (Kuala Lumpur: Shoqëria e Teksteve Islame, 1991), f. 45.
38 Ibn Kethiri, Tefsir el-Kur'an al-Azim - duke komentuar Al-Kur'an 4:6.
39 “Juristët që këmbëngulin për kujdestarinë në martesë duket se e konsiderojnë atë si një detyrë më shumë sesa një të drejtë të kujdestarit, ose të paktën një sintezë e të dyjave. Ndërsa kujdestari ka të drejtë të lidhë një martesë në emër të lagjes së tij dhe të japë pëlqimin ose të kundërshtojë zgjedhjen e saj jo të mençur, është detyrë e tij ta ushtrojë këtë të drejtë në interesin e saj më të mirë dhe ai është i detyruar të marrë parasysh dëshirat e saj.”– Cituar në Mahdi Zahraa, “Kapaciteti ligjor i grave në ligjin islamik”, Arab Law Quarterly, 11:3 (1996), f. 260.
40 Lynn Welchman, Përtej Kodit: Ligji për Familjen Muslimane dhe Gjyqësia e Sheriatit në Bregun Perëndimor Palestinez (Hagë: Kluwer Law International, 2000), f. 108-109.
41 Judith Tucker, “Mufti dhe martesa: Ligji Islam dhe Gjinia në Sirinë dhe Palestinën Otomane”, Ligji dhe Shoqëria Islame, 1:3 (1994), f. 271.
42 Ideja se shumica e paraardhësve tanë vuanin nga një çrregullim mendor që i bënte ata të tërhiqeshin nga fëmijët është një nocion qesharak i pavërtetuar nga asnjë kërkim akademik.
43 Ky përfundim është bërë në lidhje me vargun 33:49 në Kuran, i cili përcakton se një martesë e pakonsumuar nuk kërkon një periudhë pritjeje në rastin e divorcit.
44 Imam ibn el-Humam, Feth el-Kadir, vëll. 4 (n.d.), f. 280.
45 El-Shatibi, Muvafaqat, vëll. 3/3, fq 14-15.
46 Yossef Rapoport, “Drejtësia Mbretërore dhe Ligji Fetar: Siyasah dhe Sheri’ah nën Mamlukët”, Rishikimi i Studimeve të Mamlukëve, 16 (2012), f. 89–92.