Kush e përmirëson shoqërinë, individi, grupi apo tërësia?
Pejgamberi a.s pati thënë se: Janë dy kategori njerëzish, të cilët nëse përmirësohen, me ta përmirësohet e tërë shoqëria, ata janë dijetari dhe pushtetari"
Reformatorët sipas parimeve fetare përqendrohen zakonisht në thirrjen dhe udhëzimin që i drejtohet individit për ta nxitur atë për që të tregohet i bindur dhe i drejtë. Natyrisht, këto janë ndër çështjet e rëndësishme dhe themelore në jetën e një muslimani, të cilat synojnë të reformojnë jetën e tij në këtë botë dhe në botën tjetër . Pyetja është: A çon në reformimin e shoqërisë ajo që bën kleri në përpjekje për të reformuar individin? A i kushtojnë, njerëzit e fesë, po aq rëndësi reformimit të shoqërisë?
Projekti i reformës synon të reformojë shoqërinë politikisht, ekonomikisht, socialisht dhe kulturalisht dhe të rrisë kapacitetin e saj prodhues ndaj të gjitha përpjekjet duhet të kombinohen drejt këtij qëllimi, edhe nëse studiuesit ndryshojnë në qasje dhe mjete.Për këtë është e rëndësishme të përpiqemi të hedhim dritë mbi rolin e klerit pasi ata jane ndër grupet më me ndikim ne komunitetin tone (e jo vetëm). E fillojmë me nje hipoteze: Individi ka një entitet dhe karakteristika te pavarura që dallojnë nga karakteristikat dhe entiteti i shoqerisë, prandaj reformimi i individit nuk çon domosdoshmërisht në reformimin e shoqërisë.
Shkenca e sistemeve bazohet në parimin se e tëra është më shumë se shuma e pjesëve të saj. Për shembull, një ekip futbolli përbëhet nga një portier, mbrojtje, sulm dhe mesfushë dhe të gjitha grupet kanë karakteristikat e tyre që ndryshojnë nga karakteristikat e vetë lojtarëve. Themi se skuadra është homogjene, linjat e saj janë kohezive, taktikat e saj janë të suksesshme etj. Këto karakteristika nuk janë karakteristika të individëve. Karakteristikat e ekipit janë rezultat i ndërveprimit të lojtarëve, përveç trajnerit, mënyra se si ai sillet me lojtarët, strategjia që ndjek, marrëdhënia që lidh lojtarët me njëri-tjetrin, si e trajtojnë zyrtarët e klubit, lojtarët. Po ashtu nivelin e zbatimit të normave dhe rregulloreve në mënyrë të drejtë për të gjithë, pa favorizuar një lojtar mbi një tjetër, gjë që i jep lojtarit ndjenjën se ai vlerësohet dhe respektohet për kompetencën dhe aftësinë e tij. Dhe jo sepse ai ishte afër këtij ose atij zyrtari. Po kështu, shoqëritë kanë karakteristika të “vlerave dhe traditave” që formohen me kalimin e kohës si rezultat i ndërveprimit të individëve, institucioneve të shoqërisë, ligjeve dhe marrëdhënieve të saj. Ashtu si reformimi i një ekipi futbolli nuk kufizohet vetëm tek lojtari, por shtrihet në të gjitha aspektet, shoqëritë reformuese duhet të përfshijnë edhe vlerat shoqërore.
Në shkencën e menaxhimit dhe reformës institucionale, vlerat vendosen nga lart nga bordi i drejtorëve dhe CEO. Nëse shefi kërkon që punonjësit të punojnë dhe të prodhojnë më shumë , i tilli shpërblen rezultatet dhe ndëshkon dështimet e pajustifikuara. Njëkohësisht, të njëjtin shpërblim i jep nipit për shkak të lidhjes farefisnore dhe jo për shkak të kompetencës dhe produktivitetit të tij dhe e favorizon në gradime dhe emërime. Ky president nuk do të jetë në gjendje të vendosë vlerat e produktivitetit dhe të përkushtimit në punë, por më tepër çështja do të kthehet në mashtrim dhe afrim me këtë të favorizuar për të marrë përfitime dhe shpërblime. Drejtësia dhe besnikëria ndaj institucionit nuk do të mbizotërojë, por hipokrizia do të rritet. Varfëria, korrupsioni, nepotizmi dhe vjedhja janë të gjitha sëmundje sociale, më e rëndësishmja prej të cilave shkaktohet nga dështimi për të konsoliduar vlerat shoqërore që formohen nga lart poshtë.
Ne zbulojmë gjithashtu se Islami e filloi reformën duke ndryshuar doktrinën dhe e ndoqi atë me vlerat shoqërore të drejtësisë, vëllazërisë dhe barazisë. Barazia nuk është një karakteristikë e individit, por një vlerë shoqërore kjo pasi asnjë individ nuk është i barabartë me tjetrin (në potenciale apo arritje). Përkundrazi, shoqëria karakterizohet nga barazia, dhe individi është i drejtë vetëm kur ruan interesat e të tjerëve në shoqëri, për këtë vëllazëria është një ndjenjë dhe emocion që i referohet të tjerëve. Këto karakteristika shoqërore formohen me kalimin e kohës dhe po ashtu e kalimin e kësaj kohe forcohet vetëdija shoqërore dhe kulturore që e dallon një shoqëri nga të tjerat. Islami ka vendosur një parim të rëndësishëm për reformimin e shoqërisë, i cili është urdhërimi për të mirë dhe ndalimi nga e keqja. Disa klerikë e kanë transformuar atë për të luftuar keqbërjet individuale pa u ekspozuar ndaj të këqijave shoqërore që bazohen në mos respektimin e vlerave islame, siç janë drejtësia, barazia, vëllazëria dhe lufta kundër varfërisë dhe korrupsionit.
Pavarësisht kësaj, konstatojmë se ligjërimi i klerit është pothuajse i kufizuar në reformimin e individit, vlerave që zotëron, moralit që ai karakterizon, praktikave që aplikon, ndërveprimeve që vendos dhe marrëdhënieve që forcon. Ata fokusohen edhe në reformimin e familjes sepse ajo është qeliza e parë në shoqëri dhe mirëqenia e saj është e rëndësishme për mirëqenien e anëtarëve të familjes. Të gjitha këto çështje janë të rëndësishme dhe thelbësore për reformimin e jetës individuale dhe familjare, por jo domosdoshmërisht çojnë në reformimin e shoqërisë. Siç e dëshmuam në ekipin e futbollit, reformimi i pjesës “individuale” të sistemit social nuk reformon të gjithën.
Nga ky këndvështrim, i bëjmë thirrje klerit që t'i japë këtij aspekti të reformës shoqërore një rëndësi të barabartë me rëndësinë që i japin reformimit të individit dhe familjes. Që ata të kuptojnë se secili prej nesh është një bari dhe secili prej nesh është përgjegjës për tufën e tij, kjo do të thotë kryesisht reformim i shoqërisë nga lart, veçanërisht duke u angazhuar me liderët e ndryshëm.