Baballarët dhe Dervishët në Ballkan kundër shtetit të ashtuquajtur Bektashian
Gjatë aktiviteteve të organizuara nga Shoqata për Arsim dhe Kulturë e Pakicës Seçek, Halife Baballarët, Baballarët dhe Dervishët Alevi Bektashianë deklaruan me një komunikatë për shtyp se janë kundër krijimit të një të ashtuquajturi “shtet bektashian” që pritet të shpallet në Shqipëri.
Aktivitetet Kulturore dhe Garat e Vajit Seçek 2025 kanë nisur në qytetin e Gumenicës (Komotini), në Greqi. Në kuadër të këtyre aktiviteteve të organizuara nga Shoqata për Arsim dhe Kulturë e Pakicës Seçek, Halife Baballarët, Baballarët dhe Dervishët Alevi Bektashianë deklaruan përmes një komunikate për shtyp se janë kundër krijimit të një të ashtuquajturi “shtet bektashian” që pritet të shpallet në Shqipëri.
Halife Baballarë dhe Dervishë nga vende si Turqia, Greqia, Bullgaria, Maqedonia, Bosnja e Hercegovina u mblodhën në Gumenicë me thirrjen e Koç Dede, pasuesi i postit të Seyid Ali Sulltanit. Komunikatën për shtyp të përgatitur nga ata e lexoi kryetari i Shoqatës Seçek, Necmettin Kahya.
Teksti i plotë i deklaratës për shtyp:
Deklaratë kundër krijimit të Shtetit Bektashian në Shqipëri
Një nga aktivitetet e fshehta që e kemi ndjerë prej kohësh në Shqipëri, ka dalë në dritë para disa muajsh me një deklaratë të kryeministrit shqiptar Edi Rama. Sipas lajmit, në territorin e Shqipërisë, në Tiranë, kanë nisur punimet për krijimin e një shteti bektashian nën drejtimin e Baba Mondit (Edmond Brahimaj).
Duhet të theksojmë se ky veprim është jashtëzakonisht i rrezikshëm, jo vetëm nga aspekti fetar, por edhe për paqen rajonale dhe strukturën multikulturore.
Bektashizmi, që prej shekujsh, nuk ka pasur kurrë synim të krijojë shtet, të marrë ndikim politik apo të shndërrojë fenë në një mjet politik. Hapat që po ndërmerren sot në këtë drejtim nuk janë në përputhje as me thelbin e kësaj besimi dhe as me traditën historike të saj.
Së pari, vetëshpallja e Baba Mondit si Kryedede në Shqipëri është e pavlefshme sipas rregullave të bektashizmit. Pas periudhës së Enver Hoxhës, lideri i komunitetit bektashian, i ndjeri Prof. Dr. Bedri Noyan Kryedede, i dha Reşat Bardi Babës në Shqipëri titullin Halifebaba në Izmir dhe e dërgoi si përfaqësues atje. Në atë kohë, Mondi ishte vetëm një dervish dhe mori titullin baba nga Reşat Bardi Halifebaba. Pas ndarjes nga jeta të Reşat Bardit, askush në Shqipëri nuk ka marrë ritin e halifelikut. Prandaj, sipas traditës bektashiane, jo vetëm që nuk ka Kryededë, por as Halifebaba në Shqipëri. Pretendimi i Baba Mondit për të qenë Kryedede është krejtësisht i pabazë. Madje as niveli më i ulët i këtij pozicioni, Halifebabalëku, nuk i është dhënë atij sipas riteve përkatëse. Kjo është një e vërtetë që nuk mund të mohohet. Është e njëjta gjë si një kapiten që vë gradën e gjeneralit pa qenë ndonjëherë kolonel. Sipas rregullave dhe traditave të bektashizmit që ekzistojnë prej shekujsh, qendra shpirtërore ndodhet në territorin e sotëm të Turqisë, në Teqenë e Haxhi Bektash Veliut, e cila është gjithashtu burimi i Ojakëve Alevi. Ky sistem hierarkik ka vazhduar pa ndërprerje deri më sot. Prandaj, vetëshpallja e Baba Mondit si “Udhëheqës i gjithë Bektashinjve të Botës” dhe përpjekja për të udhëhequr një strukturë politike nuk është e pranueshme në asnjë mënyrë. Ky pretendim është i pavlefshëm jo vetëm në aspektin shpirtëror, por edhe në aspektin strukturor dhe tradicional.
Veçanërisht në kohët e fundit, fotot që Baba Mondi ka realizuar me njerëz të ndryshëm në mënyrë tepër të gëzuar dhe miqësore, si dhe marrëdhëniet që ka me ta, janë dëshmi të mjaftueshme për të treguar identitetin e tij të vërtetë. Edhe nëse një strukturë e tillë do të pranohej politikisht nga disa palë me presione dhe llogari të panjohura perandorake dhe do të fitonte një identitet zyrtar, për ne ajo mbetet një nismë pa vlerë shpirtërore.
Për më tepër, këto zhvillime nuk janë vetëm një çështje e brendshme besimi, por edhe ndërhyrje në punët e brendshme të rajoneve ku jetojnë Alevitë-Bektashinjtë, gjë që është shumë shqetësuese. Në këtë kontekst, nuk ekziston asnjë “shtypje” apo “presion” siç pretendon Baba Mondi, dhe nuk është e nevojshme që Alevitë-Bektashinjtë të krijojnë një strukturë të re fetare në ndonjë vend tjetër. Për ne është e mjaftueshme që çdo individ të jetojë lirisht në vendin e vet dhe të ushtrojë besimin e tij pa pengesa.
Ne Alevitë-Bektashinjtë që jetojmë në Shqipëri, Maqedoninë e Veriut, Bosnjë-Hercegovinë, Bullgari, Greqi, Turqi dhe vendet e tjera të Ballkanit, kemi ndërmjet nesh vetëm një lidhje shpirtërore. Kjo lidhje nuk është kurrë materiale apo politike dhe çdo përpjekje për ta shndërruar në të tillë bie ndesh me thelbin e besimit tonë.
Bektashizmi është një interpretim sufist i Islamit, që mbështetet në moralin e Haxhi Bektash Veliut, në arsyen, në mendimin shkencor dhe në vlerësimin e njeriut si qenie supreme, i lirë nga paragjykimet. Për shekuj me radhë, ndjekësit e këtij besimi kanë jetuar brenda një sistemi shpirtëror dhe hierarkik. Lidhjet ndërmjet njerëzve që ecin në këtë rrugë dhe këtë ritual nuk janë kurrë materiale, por janë lidhje të zemrës. Në themel të kësaj lidhjeje qëndrojnë: besnikëria, morali, ndershmëria dhe respekti për të drejtën e tjetrit.
Të jesh pjesë e kësaj rruge shpirtërore dhe të fitosh identitetin bektashian nuk është diçka e përjetshme. Për të qëndruar në këtë rrugë, duhet çdo vit të dëshmosh se je në përputhje me normat morale të Bektashizmit, se nuk ke shkelur të drejtat e tjetrit, dhe se ke ruajtur nderin tënd, ushqimin tënd, familjen dhe punën. Ky proces vazhdon deri në frymën e fundit. Nëse ndërpritet, personi konsiderohet si i shkëputur nga rruga dhe i rënë. Për ne, që prej shekujsh kemi jetuar të lidhur me vendin dhe shtetin tonë, pa ndonjë pritshmëri materiale dhe me një lidhje zemre mes nesh, iniciativa e Baba Mondit është e pavlefshme. Sepse kjo përpjekje synon ta politizojë besimin tonë dhe ta përçajë unitetin shpirtëror.
Çështja tjetër e rëndësishme është përpjekja që po bëhet sidomos në qendrat evropiane për ta paraqitur Alevizmin – dhe rrjedhimisht Bektashizmin – si të shkëputur nga Islami.
Kjo është absolutisht e papranueshme.
As Alevizmit, as Bektashizmit nuk i nevojitet asnjë mbrojtës. Edhe pse pretendimet për mbështetje të besimit duken të pafajshme, ato përgatitin terrenin për ndërhyrje të ardhshme politike. Kjo nismë do të sjellë probleme të reja për Alevitë-Bektashinjtë në vendet ku jetojnë. Sepse projekti i quajtur “Alevizëm pa Ali” është asgjë më shumë se një kurth i vendosur nga shtetet perandorake për të përfituar nga besimi Alevi. Iniciativa e Baba Mondit për të krijuar një të ashtuquajtur “Shtet Bektashian” nuk është gjë tjetër veçse zëri i parë i një loje afatgjatë të llogarive të fshehta.
Alevizmi-Bektashizmi është një interpretim i Islamit i bazuar në moral dhe urtësi (irfan), i përhapur në gjeografinë e Anadollit dhe Ballkanit. Kurani i Shenjtë konsiderohet si libri i shenjtë, Hz. Muhamedi si pejgamberi, ndërsa Hz. Aliu si “Shah-u i Velajetit”, pra hallka e parë e të gjithë evlijave.
Çdo pretendim jashtë kësaj strukture nuk ka asnjë bazë as në aspektin fetar, as në atë historik e shkencor. Këto parime themelore të besimit vlejnë njësoj edhe për bektashizmin.
Në këtë kuadër, marrëdhënia që kemi ndërtuar me bashkëbesimtarët tanë në vende të ndryshme bazohet vetëm mbi unitetin e besimit dhe të zemrës. Ajo nuk mbart kurrë ndonjë imponim politik, drejtim ekonomik apo rrezik për sovranitetin kombëtar të ndonjë shteti. Është me rëndësi jetike që kjo ndjeshmëri të kuptohet saktë nga e gjithë opinioni publik. I paraqitet me respekt opinionit publik ndërkombëtar.
Ky deklarim është përgatitur dhe është nënshkruar në gjuhët: Turke, Greke, Gjermane, Bullgare, Maqedonase dhe Angleze.
Udhëheqësit fetarë që e mbështesin këtë deklaratë:
Oda e Seyyid Ali Sulltanit (Kızıl Deli)
- Hasan APTİ Dede – Prijës i Teqesë së Seyyid Ali Sulltanit (Rodop, Greqi)
- Mehmet KOÇ Dede (Rodop, Greqi)
- Apti PENCAL Dede (Meriç, Greqi)
- Ahmet PAŞA Dede (Meriç, Greqi)
- Mustafa ÇETİN Dede (Edirne, Turqi)
- Feridun ÖZKAN Dede (Edirne, Turqi)
- Mustafa USLU Dede (Koçukavak, Bullgari)
- Hüseyin ÖNER Dede (Edirne, Turqi)
- Yusuf BAYDAR Dede (Edirne, Turqi)
- Ali BODUR Dede (Koçukavak, Bullgari)
- Mümin ÖZTÜRK (Hasköy, Bullgari)
Teqeja e Baba Dikmenit
- Zeynel Abedin Tekeşanoski Baba – Prijës i Teqesë së Baba Dikmenit (Prilep, Maqedonia e Veriut)
- Sabedin YUSUFOSKI Halifebaba (Prilep, Maqedonia e Veriut)
Oda e Teqesë së Otman Babës
- Erbey KILIÇ Baba (Edirne, Turqi)
Oda e Seyyid Sulltan Sücaattin Veliut
- Mehmet DEMİRTAŞ Dede – Prijës i Teqesë së Seyyid Sulltan Sücaattin Veliut (Eskişehir, Turqi)
- Halil İbrahim KOZ Halifebaba (Silistra, Bullgari)
- Mustafa ÇAVUŞ Halifebaba (Razgrad, Bullgari)
- Seyyid ALİ Baba (Silistra, Bullgari)
Teqeja e Haxhi Bektash Veliut
- Ali Haydar ERCAN Dedebaba – Udhëheqës i Bektashinjve të Botës (Izmir, Turqi)
- Hacı Dursun GÜMÜŞOĞLU Halifebaba (Stamboll, Turqi)
- Gürkan ÖZEN Halifebaba (Ankara, Turqi)
- Nevruz AKPINAR Halifebaba (Tekirdağ, Turqi)
- Salim ÖZTÜRK Halifebaba (Kırklareli, Turqi)
- Kazım BALABAN Baba (Vjenë, Austri)
- Halim Özgür SAVAŞÇI Baba – Teqeja Sarı Saltık e Mynihut (Mynih, Gjermani)