Ndryshimet klimatike po ndikojnë kohën më shumë sesa mendohej më parë, thonë shkencëtarët
Sipas një studimi të ri, ndikimet e ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njeriu janë aq dërrmuese saqë në fakt po ndikojnë edhe vet kohën.Shkrirja e akujve polare e shkaktuar nga ngrohja globale po ndryshon shpejtësinë e rrotullimit të Tokës dhe po rrit gjatësinë e çdo dite, në një prirje që do të përshpejtohet gjatë këtij shekulli pasi njerëzit vazhdojnë të shkaktojnë ndotje duke e tejngrohur planetin, sipas studimit të publikuar të hënën në punimet e "Akademisë Kombëtare të Shkencave".
Ndryshimet janë të vogla - një çështje e milisekondave në ditë - por në botën tonë të teknologjisë së lartë dhe të hiper-lidhur kanë një ndikim të rëndësishëm në sistemeve kompjuteriketek të cilat jemi mbështetur, duke përfshirë GPS.
Është një tjetër shenjë e ndikimit të madh që njerëzit kanë në planet. "Kjo është një dëshmi e gravitetit të ndryshimeve të vazhdueshme klimatike," tha Surendra Adhikari, një gjeofizikan në Laboratorin Jet Propulsion të NASA-s dhe një autor i raportit.
Numri i orëve, minutave dhe sekondave që përbëjnë çdo ditë në Tokë diktohet nga shpejtësia e rrotullimit të Tokës, e cila ndikohet nga një nyje komplekse faktorësh. Këto përfshijnë proceset në bërthamën e lëngshme të planetit, ndikimin e vazhdueshëm të shkrirjes së akullnajave të mëdha pas epokës së fundit të akullit, si dhe shkrirjen e akullit polar për shkak të ndryshimeve klimatike.
Megjithatë, për mijëvjeçarë, ndikimi i hënës ka dominuar, duke rritur gjatësinë e një dite me disa milisekonda në shekull. Hëna ushtron një tërheqje në Tokë duke bërë që oqeanet të fryhen drejt saj, duke ngadalësuar gradualisht rrotullimin e Tokës.
Shkencëtarët kanë treguar më parë se ka një lidhje midis shkrirjes së akullit polar dhe ditëve më të gjata, por studimi i ri sugjeron se ngrohja globale ka një ndikim më të madh në kohë sesa kanë treguar studimet e fundit.
Në të kaluarën, ndikimi i ndryshimit të klimës në kohë "nuk ka qenë aq dramatik", tha Benedikt Soja, një autor studimi dhe asistent profesor i gjeodezisë hapësinore në universitetin zviceran ETH Cyrih.
Por kjo mund të ndryshojë. Nëse bota vazhdon të shkaktojë jashtë ndotje nëpërmjet ngrohjes së planetit, "ndryshimi i klimës mund të bëhet faktori i ri dominues", duke tejkaluar rolin e hënës, tha ai për CNN.
Ajo funksionon kështu: Ndërsa njerëzit ngrohin botën, akullnajat dhe shtresat e akullit po shkrihen, dhe ai ujë i shkrirë po rrjedh nga polet drejt ekuatorit. Kjo ndryshon formën e planetit - duke e rrafshuar atë në pole dhe duke e bërë atë të fryhet më shumë në mes - duke ngadalësuar rrotullimin e tij.
Procesi shpesh krahasohet me një patinator që rrotullohet në akull. Kur patinatori i mban krahët të bashkuara drejt trupit të tij , ai rrotullohet më shpejt. Por nëse i lëviz krahët duke i shtrirë larg trupit, rrotullimi i tij do të ngadalësohet. Ekipi i shkencëtarëve ndërkombëtarë shikoi një periudhë 200-vjeçare, midis viteve 1900 dhe 2100, duke përdorur të dhëna vëzhgimi dhe modele klimatike për të kuptuar se si ndryshimi klimatik ka ndikuar në gjatësinë e ditës në të kaluarën dhe për të projektuar rolin e saj në të ardhmen.
Ata zbuluan se ndikimi i ndryshimit të klimës në gjatësinë e ditës është rritur ndjeshëm.
Rritja e nivelit të detit, e nxitur nga ndryshimet klimatike, bëri që kohëzgjatja e një dite të ndryshonte midis 0.3 dhe 1 milisekonda në shekullin e 20-të. Megjithatë, gjatë dy dekadave të fundit, shkencëtarët llogaritën një rritje të gjatësisë së ditës prej 1,33 milisekonda në shekull, "dukshëm më e lartë se në çdo kohë në shekullin e 20-të", sipas raportit.
Nëse ndotja nga ngrohja e planetit vazhdon të rritet, duke ngrohur oqeanet dhe duke përshpejtuar humbjen e akullit në Grenlandë dhe Antarktidë, shkalla e ndryshimit do të rritet, thuhet në raport. Nëse bota nuk është në gjendje të frenojë emetimet, ndryshimi i klimës mund të rrisë gjatësinë e një dite me 2.62 milisekonda deri në fund të shekullit - duke kapërcyer ndikimet natyrore të hënës.
“Në pothuajse 200 vjet, ne do të kemi ndryshuar aq shumë sistemin klimatik të Tokës, saqë jemi dëshmitarë të ndikimit të tij në mënyrën se si Toka rrotullohet”, tha Adhikari për CNN.
Disa milisekonda kohë shtesë në ditë mund të jenë të padukshme për njerëzit, por kjo ka një ndikim në teknologji.
Matja e saktë e kohës është jetike për GPS-në, të cilin do ta ketë të gjithë me një smartphone, si dhe për sistemet e tjera të komunikimit dhe navigimit. Këto përdorin kohë atomike shumë të sakta, bazuar në frekuencën e atomeve të caktuara.
Nga fundi i viteve 1960, bota filloi të përdorte kohën e koordinuar universale (UTC) për të caktuar zonat kohore. UTC mbështetet në orët atomike, por ende mban ritmin me rrotullimin e planetit. Kjo do të thotë se në një moment duhet të shtohen ose zbriten "sekonda të brishtë" për të mbajtur shtrirjen me rrotullimin e Tokës.
Disa studime kanë sugjeruar gjithashtu se ka një lidhje midis rritjes së gjatësisë së ditës dhe rritjes së tërmeteve, tha Mostafa Kiani Shahvandi, një autor studimi dhe një gjeoshkencëtar në ETH Cyrih. Por lidhja mbetet spekulative dhe shumë më tepër kërkime duhet të bëhen për të vendosur ndonjë dinamikë të qartë, tha ai për CNN.
Një punim për të njëjtën temë të botuar në mars arriti në përfundimin se ndërsa ndryshimi i klimës po ngadalësonte gjithnjë e më shumë rrotullimin e Tokës, proceset në bërthamën e Tokës mund të jenë më të rëndësishme dhe në fakt po e përshpejtojnë atë, duke shkurtuar gjatësinë e ditës.
Ata zbuluan se çdo ndikim nga bërthama e shkrirë ishte tejkaluar nga ai i ndryshimit të klimës.
Duncan Agnew, profesor i gjeofizikës në Universitetin e Kalifornisë në San Diego dhe autor i studimit të marsit, tha se studimi i ri ende lidhet me kërkimin e tij, “dhe është i vlefshëm sepse e shtrin rezultatin më tej në të ardhmen dhe shikon më shumë se një skenar."
Jacqueline McCleary, një asistent profesor në fizikë në Universitetin Northeastern, i cili nuk ishte i përfshirë në studim, tha se kërkimi i ri ndihmon në informimin e "një debati të gjatë dekadash se çfarë roli, saktësisht, do të luajë ndryshimi i klimës në ndryshimin e gjatësisë së ditës".
Ndërsa tani ekziston një marrëveshje e përgjithshme që ndryshimi i klimës do të ketë një "efekt neto zgjatjeje në ditë", tha ajo për CNN, ka ende pasiguri se cilat procese që ndikojnë në kohën do të dominojnë këtë shekull. Ky studim përfundon se ndryshimi i klimës është tani faktori i dytë më dominues, tha ajo.
Është një përfundim i kthjellët, tha Soja e ETH Cyrihut. “Duhet të kemi parasysh se tani po ndikojmë aq shumë në orientimin e Tokës në hapësirë, saqë po mbizotërojmë efektet që kanë qenë në veprim për miliarda vjet.”/CNN