Kur narcizizmi vishet me petkun letrar/ Apologjia e një autori që ndriçohet vetëm nga reflektimi i vetvetes
Nga Alban Gorishti
Në çdo dekadë, Shqipëria prodhon një autor që mendon se ka zbuluar misterin e identitetit. Herë e quan “komb”, herë “gjuhë”, e së fundi “fe”. Kësaj radhe, në rolin e profetit të vetëshpallur, shfaqet Ben Blushi me librin e tij të ri Jam Mysliman, një titull që të kujton më shumë një rrëfim pendese, por që shërben si ftesë për një spektakël letrar.
Blushi, i cili në veprat e mëparshme ka trajtuar Islamin si kujtim, si barrë, madje si “defekt historik”, tani zgjedh ta veshë për një çast si kostum, për ta zhveshur sërish para publikut. Është një aktor që kërkon të kuptojë besimin përmes mikrofonit, jo përmes heshtjes. Dhe kështu, çdo rresht i tij duket si përpjekje për ta bërë Zotin pjesë të një dialogu imagjinar me veten një “Zot i romanit”, i përshtatur për tregun e ideve.
Në “Otello, Arapi i Vlorës”, Islami është ngjyra që pengon dritën e qytetërimit në “Të jetosh në ishull”, është pengesa që duhet kapërcyer për t’u bërë “modern”, në “Shqipëria”, feja është nostalgji që duhet ndrequr me ironi. Tani, në “Jam Mysliman”, ajo bëhet maskë që duhet veshur për t’u ndjerë “autentik”. Në dukje, çdo libër i tij përpiqet të lirohet nga Islami por përfundon duke u kthyer rreth tij si një planet rreth një dielli që e mohon.
Ai e shpall Zotin “të panevojshëm”, por nuk ka forcë ta mbajë barrën e boshllëkut që mbetet. Ndaj krijon Zotë të rinj, opinionin publik, lexuesin, titullin, tronditjen. Ai nuk beson, por i duhet që të tjerët të besojnë se ai “nuk beson”. Kjo është forma e re e devotshmërisë moderne, adhurimi i mosbesimit me ritin e vet.
Në roman, protagonisti, që dukshëm ngjan me vetë autorin, udhëton në Mekë. Nuk shkon për Haxh, por për “eksperiencë estetike”. Për të, Mekka është një skenë e madhe teatri, një vend ku shpirti i njerëzve i ngjan koreografisë së një misteri që ai vetë s’e ndien.
Dikush prej filozofëve do ta quante këtë “epoka e absurdit”, njeriu që kërkon kuptim në një botë ku kuptimi nuk mund të formulohet. Dhe Blushi, në mënyrën e tij, është ky njeri absurd ai e vë veten në qendër të besimit për të treguar se nuk beson .
Në fund, ai shpall në rrjetet sociale frazën: “Jam Mysliman.” Dhe aty mbyllet gjithçka pendesa bëhet “postim”, ndjenja bëhet “like”. Një përvojë shpirtërore që përfundon në statistikë dixhitale, 2 mijë pëlqime, 300 komente, 40 ndarje.
Në këtë epokë ky është kulmi i ritualit postmodern, besimi pa përjetim, shenjti pa shenjtëri. Në të gjitha librat e tij, Blushi flet për fenë me tonin e atij që e ka “kuptuar më mirë se besimtarët”. Ai shpjegon pse vajzat mbulojnë flokët, pse burrat luten, pse njerëzit besojnë por harron pyetjen e vetme që i takon shkrimtarit pse ai vetë s’mund të besojë. Ai e analizon Zotin, por nuk i afrohet dot si lexues i Tij.
Dhe kur e ndien se ky pozicion po e zbraz nga brenda, ai kthehet në ironi një mënyrë për ta shndërruar boshllëkun në stil. “Unë jam ateist”, thotë, “por mendoj se mund të them ‘Jam Mysliman’.”
Në këtë fjali, gjuha kapërcen logjikën. Është fraza e një shpirti që kërkon kuptim përmes kontradiktës, një version shqiptar i mallkimit filozofik. Blushi thotë se romani i tij duhet lexuar “si letërsi”. Po çfarë është letërsia, kur ajo nuk guxon më të kërkojë të vërtetën, por vetëm efektin?
Kur feja bëhet metaforë, metafora bëhet bosh. Kur Zoti bëhet figurë letrare, lexuesi mbetet pa Zotin dhe pa figurën. Blushi, në thelb, s’është armik i Islamit është dëshmitar i një krize shumë më të madhe: kriza e shkrimtarit që ka humbur kuptimin e fjalës “shenjt”. Ai s’është i vetmi, është simptomë e kohës që e adhuron zhurmën më shumë se heshtjen. Dhe kështu, çdo fjali e tij është e stolisur me “rëndësi”, por pa dritë.
Në fund, libri nuk na mëson asgjë për Islamin, por shumë për autorin. Ai nuk shkroi “Jam Mysliman” për të kuptuar një fe, por për të testuar sa shumë mund të provohet një temë pa ndjerë asgjë. Dhe megjithatë, paradoksi i madh është ky, duke e përdorur Islamin si metaforë, ai i jep jetë. Sepse çdo njeri që përmend Zotin, edhe për ta mohuar, e vërteton. Çdo ironi ndaj besimit është një dëshmi që besimi ekziston.
Prandaj, në fund të këtij rrëfimi, lexuesi mbetet me një ndjesi të çuditshme si pas një predikimi të mbajtur nga një aktor që harron rolin, por s’e lëshon skenën. “Jam Mysliman” mbetet kështu si rrëfimi i një njeriu që s’e kupton fenë, por nuk mund të jetojë pa të, që e përqesh besimin, sepse ende nuk e ka gjetur dot mënyrën për ta kërkuar.
Një roman për një shpirt që është në rrugë por jo drejt Mekës, drejt vetvetes.