Oligarkia “kanceri i shoqërisë shqiptare”/ Si i grabiti, Samir Mane, banorëve në Palasë 33 mijë metra katrorë tokë për të ndërtuar vilat e “Green Coast”
Në një shoqëri ku lidhjet mes politikës dhe biznesit janë të thella dhe të fshehura, emri i Samir Manes ka shpesh herë një prani të dukshme dhe të padiskutueshme. Oligarku i njohur, që ka arritur të ndihmohet përmes lidhjeve të ngushta me qeverinë, është bërë një nga figurat më kontroverse të biznesit shqiptar. Ndër skandalet që janë publikuar, një nga më të mëdhatë është ai i grabitjes së tokës në Palasë, një aksion që përshkruhet si një nga shembujt më të qartë të abuzimit me pushtetin dhe pasurimit të padrejtë.
Një nga momentet kyçe që ka ngritur dyshime për ndikimin e Samir Manes dhe lidhjet e tij me pushtetin është ndërtimi i kompleksit të njohur si Green Coast, që u ngrit në bregdetin e Palasës, në një zonë dikur të virgjër dhe të paprekur. Ky projekt ka marrë formë pas një vendimi të qeverisë “Rama” më 7 mars 2014, kur iu dha leje zhvillimi për resortin turistik, një projekt që mbulon një sipërfaqe prej 185 mijë metrash katrorë. Qeveria e kryeministrit Edi Rama e shpalli këtë projekt si “investim strategjik” dhe i dha mbrojtje ligjore nga çdo pretendim që mund të lindte lidhur me pronësinë e tokës. Ky vendim i dha mundësinë Samir Manes të realizonte një projekt të madh turistik, i cili shpejt mori fama dhe vëmendje për zhvillimin e vilave luksoze dhe apartamenteve për ata që mund të përballonin luksin.
Por si arriti Samir Mane të bëjë me vete tokën e Palasës, e cila ishte nën pronësi të banorëve të zonës për dekada? Përgjigja e thjeshtë është abuzimi me ligjin dhe me pushtetin politik. Tokat që u morën nga banorët e Palasës u falsifikuan dhe u shpallën të disponueshme për ndërtim. Madje, disa burime pohuan se për këtë qëllim u përdorën metoda të pastrimit të pasurisë dhe manipulimit të regjistrimeve të pronësisë, një procedurë që është e përhapur në shumë zona bregdetare të Shqipërisë, ku interesat e mëdha janë në lojë.
Në këtë proces, një nga skandalet më të rënda është fakti që kjo grabitje ka ndodhur për shkak të mbështetjes dhe lehtësimit të procesit nga qeveria. Ashtu si në shumë raste të tjera, vendimet e qeverisë kanë favorizuar interesa private, duke lënë pas dorës popullin dhe duke i hapur rrugën oligarkëve të pasurohen me territore të pasura dhe strategjike. Përveç kësaj, për projektin Green Coast ka pasur dyshime se ishte përdorur si një “lavatriçe” për pastrimin e parave, me përfitime nga grupe të ndryshme, përfshirë figura të politikanëve dhe biznesmenëve të korruptuar.
Një shembull tjetër i këtij abuzimi është lidhja e ngushtë e Samir Manes me ish-zv.kryeministrin Arben Ahmetaj, i cili në vitin 2023 u zbulua se kishte në pronësi një vilë në kompleksin Green Coast, ndonëse hetimet kanë treguar se ai kishte përdorur para të pista për ta blerë. Ky është vetëm një nga shumë rastet që tregojnë se si investimet e mëdha, të mbështetura nga qeveria, përdoren për pasurimin e individëve me lidhje të forta me politikanë të lartë dhe zyrtarë të korruptuar.
Për më tepër, Samir Mane dhe projekti i tij në Palasë janë vetëm maja e ajsbergut të një sistemi që favorizon disa individë të fuqishëm mbi shumicën e qytetarëve. Të gjithë këta individë janë pjesë e një rrethi të ngushtë që abuzon me pasuritë dhe burimet e shtetit, duke i përdorur për interesat e tyre personale dhe pasurimin pa kufij.
Green Coast dhe ndërtimet luksoze që janë ndërtuar në bregdetin e Palasës janë një dëshmi e qartë se si Shqipëria po përjeton një fazë të errët të zhvillimit të saj, ku ato që duhet të ishin pasuri për popullin, po shndërrohen në pasuri për oligarkët dhe politikanët që i shërbejnë atyre. Ky është një “kancer” që po përfshin shoqërinë shqiptare, një pasqyrë e korrupsionit dhe abuzimit me burimet natyrore që do të ketë pasoja të rënda për të ardhmen e këtij vendi. Dhe si gjithmonë, qytetarët e zakonshëm janë ata që po paguajnë çmimin më të madh.
Dëshmitë dhe dokumentet
Megjithatë, dokumentet dhe dëshmitë e siguruara nga BIRN, tregojnë që ky resort, po ndërtohet në prona të cilat janë tjetërsuar nga pronarët e ligjshëm nëpërmjet falsifikimeve ose vendimeve të paligjshme, për të cilat strukturat më të larta të shtetit kanë pasur dijeni të plotë. Në momentin kur lejet e ndërtimet për resortet janë miratuar në vitin 2014, tjetërsimi i pronave në Palasë ka qenë objekt hetimi i Prokurorisë së Vlorës dhe i Task-Forcës për Verifikimin e Ligjshmërisë dhe Mënyrës së Tjetërsimit të Pronave të Paluajtshme Shtetërore pranë Kryeministrisë. Edhe pse këto dy institucione kanë zbuluar se qindra hektarë tokë mbi të cilat janë ngritur resortet, në pronësi të katër familjeve, janë tjetërsuar në mënyrë të paligjshme, autoritetet nuk kanë arritur t’i japin zgjidhje pretendimeve të tyre të ligjshme, duke hedhur dyshime mbi premtimin e kryeministrit Edi Rama, për të zgjidhur çështjet e pronësisë përgjatë bregdetit të jugut. Grupi Balfin, në atë kohë kur nisi ndërtimet i hodhi poshtë akuzat se prona mbi të cilën resorti është ndërtuar tashmë kishte probleme.
Dosja
Kiço Nina ishte 50-vjeç kur në vitin 1996, filloi të kërkonte nëpër institucione pronat e gjyshit të tij, Foto Nina. Ai mundi të siguronte vetëm një çantë të madhe me dokumente, pa arritur ta hipotekojë pronën e trashëguar. Në nëntor të vitit 2009, gjykata e Vlorës i njohu pronësinë fisit Nina, mbi një sipërfaqe toke prej 4.8 hektarësh në plazhin Dhralea të Palasës, dhe urdhëroi Zyrën e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme, ZRPP, në Vlorë ta regjistrojë atë. Por kur Nina iu drejtua ZRPP-së për regjistrimin e pronës, ai zbuloi se ajo ishte regjistruar në emër të një familjeje tjetër, trashëgimtarë të bashkëfshatarit Polimer Beja. “Kur shkojmë për të regjistruar pronën mësojmë se ajo ishte regjistruar në emrin e Kiço Bejës që në vitin 2009, ndërsa Agjencia e Trajtimit të Pronave refuzoi kërkesën me argumentin se ishim jashtë afateve të shqyrtimit,” tha Nina për BIRN. Dokumentet që BIRN disponon, tregojnë që ngjashëm me Ninën edhe tre familje të tjera, kanë zbuluar se prona e tyre në plazhin e Palasës, ishte regjistruar në emrin e familjes Beja dhe të katërta i janë drejtuar Prokurorisë së Vlorës në vitin 2012, me një kallëzim për falsifikim dokumentesh.
Prona
Sipas një raporti të Task-Forcës për Pronat në Kryeministri, në Prokurorinë e Vlorës, kanë paraqitur kallëzim përveç Kiço Ninës, edhe anëtarë të familjeve Ruçi, Bifsha dhe Duni, kundër shtetasit Polimer Beja dhe përfaqësuesit të tij më prokurorë, dhëndrit Stefan Billa. Nga procesi hetimor i kryer nga Prokuroria e Vlorës, ka rezultuar se Polimer Beja dhe dhëndri i tij Stefan Billa, kanë falsifikuar dokumentin e titulluar “certifikatë pronësie nga Kryepleqësia e fshatit Dhërmi,” për tjetërsimin e pronave në Palasë. Nëpërmjet këtij dokumenti të falsifikuar, ato kanë transformuar një pronë prej 3 dynymësh, në 210 dynym. “Dokumenti…, në pikën 12 bën fjalë për një sipërfaqe prej 3 dynymësh, ndërsa në pikën 15 për një oborr 18m x 20m, në emër të ish-pronarit Kiço Beja, ndërkohë në të njëjtat referenca dokumenti i paraqitur në Gjykatë dhe ZRKKP. Qarku Vlorë, pasqyron në pikën 12, të dhëna për një sipërfaqe 130 dynym dhe në pikën 15, të dhëna për një sipërfaqe 80 dynym të lidhur me këtë pasuri,” shkruhet në raportin e Task-Forcës.
Megjithëse është provuar falsifikimi, gjykata e Shkallës së Parë në Vlorë në vitin 2013, dhe më vonë ajo e Apelit të Vlorës në vitin 2015, i kanë pezulluar hetimet kundër Billës dhe Bejës, me argumentin se prokurori ka kryer hetime dhe administruar dokumente përtej afateve procedurale. Sipas Kiço Ninës, mbi këtë pronë të falsifikuar, e cila është përfshirë në një seri të gjatë transaksionesh imobiliare nga viti 2009 deri në vitin 2012, sot po ndërtohet kompleksi turistik “Green Coast.” Sipas dokumenteve të siguruara nga BIRN, në vitin 2013 kjo pronë është regjistruar në emër të Gent Prizrenit, me 112 dynym në pronësi dhe Pullumb Petritajt, me 71.5 dynym në pronësi. Prizreni është një biznesmen nga Tirana, kunati i i pronarit të grupit Balfin, Samir Mane.
Ndërkohë, Pëllumb Petritaj është një shtetas nën hetim nga Prokuroria e Krimeve të Rënda, si pjesë e një grupi të strukturuar kriminal në falsifikimin dhe regjistrimin e pasurive të paluajtshme në bregdetin e Vlorës dhe të Himarës. “Certifikata e Bejës është në vitin 2009, dhe e njëjta pronë shfaqet në emër të [Gent] Prizrenit në vitin 2012. Këta persona që e kanë përfituar pronën e kanë përfituar me falsifikime,” tha Nina. Familjet Duni, Nina, Ruci, dhe Bifsha kërkuan vazhdimisht ndërhyrjen e institucioneve më të larta të shtetit shqiptar për të zgjidhur mbivendosjet në pronave të tyre, por asnjë gjë nuk lëvizi.
Pazaret
Në atë kohë menaxherët e Samir Manes thanë se prona ku po ndërtohej kompleksi turistik “Green Coast” nuk kishte probleme me pronësinë. Sipas dokumenteve të ofruara nga kompania, po në të njëjtën zonë kadastrale në mars të vitit 2014, rezulton pronar i një sipërfaqeje prej 130,000 m2 në Dhralea të Palasës. Megjithatë, familjet Nina, Ruci, Bifsha dhe Duni, të cilët kanë rënë pre e falsifikimeve, thonë që e vërteta është ndryshe. Familjet që prej vitesh sfiduan tjetërsimin e pronës së tyre në Palasë, i thanë BIRN se përfaqësues të kompanisë së ndërtimit të resortit “Green Coast”, kanë kontaktuar me ta për të arritur një marrëveshje bashkëpunimi, edhe pse ata nuk kanë arritur ta regjistrojnë pronën e tyre ende. Trashëgimtarëve të familjes Ruci u është ofruar një kontratë bashkëpunimi në fillim të vitit 2014, para se qeveria ta cilësonte projektin si investim strategjik.
Që në krye të draft-kontratës ata njihen si pronar të ligjshëm, të cilët nuk kanë mundur ta regjistrojnë pronën për shkak se ajo ndodhet në proces administrativ në Agjencinë e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave. Kompania i ofroi në atë kohë 20 për qind si koeficent përfitimi, me kusht që pronarët të zgjidhin çështjen e pronësisë. Jako Ruci thotë se nuk ka pranuar ta nënshkruaj marrëveshjen e bashkëpunimit me kompaninë “Green Coast,” e cila ka marrë dhe lejen për ndërtimin e resortit turistik. “Ne nuk pranuam të firmosnim, pasi qëllimi kryesor i kësaj marrëveshje nuk ishte që të binim dakort, por që nëpërmjet nënshkrimit të saj ne të hiqnim dorë nga e drejta për të kërkuar pronën tonë”, tha Ruci. Kiço Nina nga ana tjetër, nënvizoi që oferta që është bërë nga investitori, nuk ishte në favor të pronarëve. “Na kërkonin pronën me çmime qesharake, me kusht që ne të hiqnim dorë nga e drejta e pronësisë”, tha Nina për “BIRN”./Analizë nga Timoni.al