Trashëgimia famëkeqe e S.ionizmit: Mësime nga Deklarata e Balfourit
Që nga viti 1917, trashëgimia e Balfourit ka rrënjosur dhe formësuar një sistem të fuqishëm pabarazie dhe shpronësimi, i cili vazhdon të ndikojë në realitetin politik dhe shoqëror deri më sot…
Nga Emre Barca “Daily Sabah”
Pak dokumente historike pasqyrojnë një fenomen politik kaq të vendosur e të vazhdueshëm sa Deklarata e Balfourit. Ajo jo vetëm që mbajti gjallë frymën e ideve për krijimin e shtetit izraelit, por zbulon edhe themelet ideologjike themelore të kolonializmit sionist.
Një analizë më e thelluar e tekstit, pretekstit dhe kontekstit të deklaratës nxjerr në pah politikat imperialiste, gjenocidale dhe kolonizuese të Izraelit, si dhe bashkëpunimin e gjatë e shekullor të fuqive perëndimore që i mundësuan këto politika.
Deklarata e famshme e Balfourit e 2 nëntorit 1917 ishte përgjigje e drejtpërdrejtë, pozitive dhe entuziaste ndaj përpjekjeve të fuqishme të udhëheqësve sionistë me ndikim, përfshirë figura si Lord Walter Rothschild, Chaim Weizmann dhe Nahum Sokolow.
Mirëpo, ajo shërbeu gjithashtu edhe si zgjidhja që Perandoria Britanike i propozoi Evropës së asaj kohe për “problemin hebraik”: shpëtimin e hebrenjve evropianë në një shtëpi të re nënkuptonte largimin e tyre nga Europa, duke formësuar kështu një kontinent më “të pastër” për evropianët.
Kjo deklaratë, që bartte një qëndrim të fshehtë antisemit, synonte të arrinte një numër objektivash njëkohësisht. Duke shfaqur mbështetje të hapur për kauzën sioniste, qeveria britanike synonte të forconte mbështetjen e komuniteteve hebreje në Shtetet e Bashkuara, Gjermani dhe Rusi, si pjesë e strategjisë së saj ushtarake gjatë Luftës së Parë Botërore.
Qëllimi kryesor ishte fitimi i mbështetjes së elitave hebreje në këto vende, për të garantuar që SHBA-ja dhe Rusia të qëndronin aleate, si dhe për të parandaluar që Gjermania rivale të fitonte avantazh me një deklaratë të ngjashme.
Prandaj, deklarata ishte rezultat i një përzierjeje motivesh: e strategjisë perandorake britanike, tendencave antisemite dhe simpative personale, të cilat ndikuan në politikën e asaj kohe.
Megjithatë, vlen të theksohet se teksti i deklaratës dallohej po aq për atë që ndalonte dhe injoronte, sa për atë që premtonte. Popullsia autoktone palestineze, që në atë kohë numëronte rreth 700.000 banorë dhe përbënte 90 për qind të popullsisë, u trajtua në deklaratë me përbuzje si “banorë jo-hebrenj të Palestinës”.
Ky qëndrim ishte thelbi i kolonializmit në dokumentin e Balfourit. Siç u shpreh edhe orientalisti i famshëm Edward Said, deklarata përfaqësonte “vendimin e një fuqie evropiane në lidhje me një territor jo-evropian, në një shpërfillje totale të pranisë dhe dëshirave të shumicës së popullsisë vendase”.
Me sponsorizimin e komuniteteve kolonizuese në një tokë tashmë të banuar nga palestinezët, Mandati Britanik u bë një platformë lehtësuese për projektin kolonialist sionist.
Pasi mori mandatin, Britania i hapi kufijtë për emigracionin e shpejtë të hebrenjve dhe i lejoi institucionet sioniste të blinin tokë për themelimin e kolonive të shumta nga viti 1922 e tutje
Për pasojë, popullsia hebreje u rrit në mënyrë dramatike, nga rreth 60.000 në vitin 1918 në më shumë se 600.000 në vitin 1947. Ndërtimi i strukturës koloniale me bazë tokat palestineze përgatiti terrenin për Nakbën e vitit 1948 - zhvendosjen masive dhe të dhunshme të rreth 750.000 palestinezëve nga tokat e tyre stërgjyshore.
Lidhja e Kombeve e përshkroi mandatin si një mision qytetërues dhe tutelues, duke e maskuar në heshtje shkeljen e të drejtave themelore të shumicës së vendasve dhe duke privilegjuar ndërtimin e një shtëpie kombëtare për hebrenjtë në një territor të huaj.
“Arroganca perandorake” e shfaqur atëherë vazhdon të jetë e pranishme edhe sot, jo vetëm në fushën e politikës, por edhe në bashkëpunimin e vazhdueshëm ndërmjet fuqive perëndimore që mbështesin këtë projekt.
Kur këto fuqi ofrojnë mbështetje të pakushtëzuar për politika dhe veprime që prodhojnë zhvendosje dhe shkëmbime tokash në përputhje me Mandatin, ato në fakt po ripohojnë planin kolonial të bazuar në Deklaratën e Balfourit.
Regjimi izraelit i konsoliduar përmes sponsorizimit dhe mbështetjes ndërkombëtare vazhdon të riprodhojë veten, duke përdorur “garantimin e sigurisë” për të justifikuar përjashtimin, ligjshmërinë për të arsyetuar shpronësimin dhe diplomacinë për të shmangur llogaridhënien.
Gjenealogjia e gjatë e shpronësimit, që filloi me urdhrin e vitit 1917 dhe që u operacionalizua në mënyrë sistematike nga Mandati Britanik, na tregon qartë sesi kjo situatë po vazhdonte shumë kohë përpara ngjarjeve të datës 7 tetor 2023.
Korniza institucionale që privilegjon kolonizatorin duke e pajisur me të drejta ekzistenciale, dhe që e trajton popullsinë autoktone si trup të zhvendohshëm, është ende aktive, megjithëse me kalimin e kohës ka ndryshuar forma institucionale.
Kjo kornizë shfaqet qartë në hartografinë e vendbanimeve, në mekanizmat e dhënies së lejeve, në pikat e kontrollit dhe në burokracitë që e kthejnë jetën e përditshme në një teatër të vazhdueshëm kontrolli në Bregun Perëndimor.
Deklarata e Balfourit na zbulon sot se kolonializmi i kolonizatorëve nuk është një ngjarje e momentit, por një strukturë e thellë dhe e qëndrueshme. E kodifikuar më shumë se një shekull më parë, ajo sinjalizoi ngritjen e një arkitekture koloniale të vazhdueshme, ku një popull gjendet i pajisur me privilegje politike dhe mbështetje globale, ndërsa tjetri lufton për njohjen e të drejtave të tij themelore njerëzore.
Trashëgimia e Deklaratës nuk qëndron thjesht në tekstin e një dokumenti të vitit 1917, por në logjikën e saj aktive dhe të pandryshuar. Kjo logjikë, e cila kodifikoi shumicën autoktone si “banorë jo-hebrenj” dhe siç pranoi vetë Balfour, nuk kishte aspak për qëllim “të kalonte nëpër formën e konsultimit me dëshirat e banorëve të tanishëm”, nuk u mbyll me fundin e Mandatit Britanik.
Përkundrazi, ajo u bë parimi bazë dhe operativ i një sistemi kolonial të projektuar për të qenë i përhershëm.
Shënim:Emre Barca, është doktor shkencash në sociologji në Universitetin Kent në Stamboll.