Studimi hedh dritë, feja e pohon/Universi sikurse shoqëria, ndërvepron me ligjet e fizikës
Koncepte kryesore:
-Studiuesit sugjerojnë se universi "i mëson" ligjet e tij me kalimin e kohës, duke evoluar si një sistem vetë-mësues.
-Kjo ide ka të bëjë me koncepte me koncepte Kuranore dhe epsitemologjike
-Ligjet e hershme fizike mund të kenë qenë primitive, duke evoluar në ato komplekse që vëzhgojmë sot.
-Studimi bashkon kozmologjinë dhe biologjinë, duke sugjeruar se ligjet e shkallës superiore qeverisin ato fizike.
-Koncepti është spekulativ, por mund të frymëzojë njohuri novatore në evolucionin universal.
Në një teori të re të guximshme, studiues nga Microsoft, Universiteti Brown dhe institucione të tjera sugjerojnë se universi mund të jetë i aftë të mbrrijë n një proces "vet-mësismi" dhe ndryshimi. Studimi i tyre, i botuar në serverin e paraprintimit arXiv, sugjeron që ligjet fizike që vëzhgojmë sot mund të jenë shfaqur përmes një procesi gradual të të mësuarit, i ngjashëm me algoritmet e vetë-mësimit në inteligjencën artificiale.
Kjo ide radikale sfidon kozmologjinë tradicionale duke imagjinuar një univers të hershëm primitiv ku ligjet fizike si graviteti ishin shumë më të thjeshta apo edhe statike. Me kalimin e kohës, këto ligje "mësuan" të përshtateshin në forma më komplekse, duke mundësuar universin e strukturuar që vëzhgojmë sot. Për shembull, gravitetit mund t'i ketë munguar fillimisht dallimeve midis trupave qiellorë si Toka dhe Hëna.Studimi lidh kozmologjinë me biologjinë duke eksploruar nëse ekziston një mekanizëm në natyrë që lejon universin të "mësojë" ligjet e tij. Studiuesit sugjerojnë se këto ligje mund të qeverisen nga parime të rendit më të lartë, duke kapërcyer kufijtë e fushave individuale shkencore.
Bruce Bassett, një profesor në Universitetin e Cape Town, thekson rëndësinë e kërkimit ndërdisiplinor. Ai argumenton se njerëzit shpesh e ndajnë njohurinë në fusha si fizika dhe biologjia për shkak të kufizimeve tona njohëse, potencialisht duke anashkaluar modelet universale. Ky kuadër mund të na ndihmojë të rimendojmë origjinën e ligjeve të fizikës dhe lidhjet e tyre me parimet më të gjera natyrore.
Janna Levin, një kozmologe në Universitetin e Kolumbias, shton se ky univers i vetë-mësuar i ngjan sistemeve të AI që përsosin rregullat e tyre me kalimin e kohës. Megjithatë, ajo paralajmëron kundër interpretimeve antropocentrike, duke na kujtuar se konceptet si "të mësuarit" ose "mendja" janë konstruksione njerëzore që nuk janë të zbatueshme për universin.
Një fillim spekulativ por intrigues
Në gati 80 faqe, punimi është një përpjekje ambicioze për të prezantuar një perspektivë të re se si funksionon universi. Ndërsa ideja mbetet spekulative, potenciali i saj për të frymëzuar zbulime të reja emocionon shumë njerëz në këtë fushë. Bassett pranon se teoritë e guximshme janë thelbësore për përparimin në fizikën teorike, edhe nëse shumica nuk çojnë në rezultate të menjëhershme. Ndërsa studiuesit vazhdojnë të eksplorojnë këtë koncept, studimi na fton ta konsiderojmë universin jo si një entitet statik, por si një sistem dinamik të aftë për të evoluar rregullat e tij themelore. Ndërsa implikimet janë të pasigurta, kjo teori imagjinative shtyn kufijtë se si ne e perceptojmë kozmosin dhe origjinën e tij.
Kjo teori nuk është tërësisht e huaj për epistemologjinë religjoze, të gjithëve na kujtohet ajeti Kuranor në të cilin Allahu potencion se edhe vet gjërat e ngurta, pa shpirt, (sikurse universi në rastin konkret) shfaqin njëfarë gjallërie që kuptohet nuk është e ngjashme me atë njerëzore, por të dyja pajtohen në mikromodelin e krijimit ku shumë prej krijesave janë pasqyrim i atributeve thelbësore të Zotit siç është dija, qënia, jeta, inteligjenca etj. Për këtë Allahu në një prej ajeteve që flasin për këtë "vetë-dijësim" na thotë pikërisht për gjendjen primordiale të universit: "Pastaj Ai iu kthye qiellit, që ishte në gjendje mjegullie e i tha atij dhe Tokës: “Ejani të dy me hir a me pahir!”. Ata u përgjigjën: “Erdhëm me gjithë dëshirë e të bindur!” Fusilet 11
Ngjashëm Islami i njeh ndryshimet dhe diferencat e shoqërive dhe ndërvepron me to në baz të disa ligjeve të caktuara, si shembull mundet të përmendim gradualizimin e ndalesës së alkoolit në një shoqëri që dryshon dhe evoluon, pra bëhet më religjoze. Apo e kundërta islami i njeh ndryshimet në shoqëritë të cilat kanë dallime të thukta nga ato tradicionalet, për këtë pejgamberi kur dërgoi Ebu Musan dhe Muadh bin Xhebelin në Jemen i porositi “Lehtësoni e mos vështirësoni, përgëzoni e mos refuzoni!”.
Përshtatur nga digitimed.com