Arabia Saudite normalizon lidhjet me Izraelin. Dakort diplomacia po Palestina?
Gjermania nuk do të bllokojë më shitjen e avionëve Eurofighter në Arabinë Saudite dhe gjithashtu do të dorëzojë armatime të tjera të teknologjisë së lartë si raketat e drejtuara IRIS-T. Kjo përkundër shqetësimeve nga brenda koalicionit qeverisës të kancelarit gjerman Olaf Scholz dhe partisë së tij. Gjermania filloi të bllokojë dërgesat e armëve në Arabinë Saudite në vitin 2018 pas vrasjes brutale të disidentit saudit Xhemal Khashogi u bë kryetituj botërorë dhe theksoi shkeljet e të drejtave të njeriut në vend.
Sipas një zëdhënësi të shtypit të qeverisë gjermane, Scholz ndan mendimin e Ministres së Jashtme gjermane Analena Baerbock, e cila ka vlerësuar pozicionin "konstruktiv" të Arabisë Saudite në lidhje me Izraelin gjatë konfliktit aktual Izrael-Hamas.
"Forca ajrore e Arabisë Saudite përdori gjithashtu Eurofighters për të rrëzuar raketat Huthi që ishin nisur për në Izrael," tha zëdhënësi i qeverisë Stefen Hebestreit në Berlin këtë javë.
Qëndrimi "konstruktiv" i vendit të Gjirit do të thotë qartë më shumë për politikanët gjermanë sesa shqetësimet e mëparshme për rolin e Arabisë Saudite në luftën Jemenase, e cila ka rezultuar në atë që shpesh përshkruhet si një nga krizat më të këqija humanitare në botë, si dhe shkeljet e ndryshme të të drejtave të njeriut që shkaktuan fillimisht ndalimin.
Gjermanët nuk janë të vetëm në këtë lloj “realpolitike”. Sekretari amerikan i Shtetit, Antony Blinken, gjeti gjithashtu fjalë të mira për Arabinë Saudite pas vizitës së tij në Riad në fillim të kësaj jave. Blinken tha se ai dhe princi saudit i kurorës Muhamed bin Selman kishin diskutuar për normalizimin e mundshëm të marrëdhënieve me Izraelin dhe se sauditët kishin ende një interes të qartë për ta përparuar këtë.
Pikëpamja e Blinken duket më pozitive se ajo e shprehur nga shumica e analistëve të Lindjes së Mesme, të cilët perceptojnë një distancim në rritje midis Arabisë Saudite dhe Izraelit, pasi grupi militant Hamas sulmoi Izraelin më 7 tetor. Hamasi klasifikohet si një organizatë terroriste nga Shtetet e Bashkuara, Gjermania dhe shtete të tjera. Gjatë sulmit, mbi 1,100 njerëz u vranë dhe mbi 200 u morën peng.
Një pjesë e motivit të sulmit të Hamasit ishte fakti se disa vende në Lindjen e Mesme po normalizonin marrëdhëniet e tyre me Izraelin, duke anashkaluar çdo zgjidhje për problemin e shtetësisë palestineze . Sulmi i Hamasit vetëm sa riktheu vëmendjen rreth këtij problemi.
Normalizimi saudito-izraelit i pezulluar
Gjatë Forumit të Dohas, të mbajtur në Katar në fillim të dhjetorit, shumë pjesëmarrës dukej se mendonin gjithashtu se procesi i normalizimit saudio-izraelit ishte në pritje. Arabia Saudite nuk mund të vazhdonte me procesin duke pasur parasysh dhjetëra mijëra palestinezë të vrarë në Gaza që kur Izraeli filloi të bombardonte Gazën. Procesi i normalizimit nuk përfundoi kurrë zyrtarisht, por realisht, ai ishte i pezulluar.
Përpara 7 tetorit, procesi i normalizimit dukej se kishte avancuar. Dy vendet nuk kanë lidhje formale, por kanë mjaft lidhje joformale. Më parë, udhëheqësit izraelitë dhe sauditë kishin bërë deklarata premtuese për zyrtarizimin e kësaj marrëdhënieje, duke treguar se së shpejti mund të bëhet zyrtare. Për shembull, në verën e vitit 2022, Arabia Saudite hapi hapësirën e saj ajrore për të gjitha linjat ajrore, gjë që nënkuptonte se fluturimet nga dhe drejt Izraelit mund të kalonin mbi Saudi.
Sulmi i 7 tetorit ndryshoi gjithçka. Ngjashëm me vendet e tjera në rajon, Arabia Saudite e sheh operacionin ushtarak të Izraelit në Gaza në një dritë shumë më kritike se shumica e vendeve perëndimore.
Gjatë një takimi të nëntorit të të ashtuquajturës organizatë ndërqeveritare BRICS, së cilës Arabia Saudite iu bashkua kohët e fundit, Princi i Kurorës i vendit bëri thirrje për përfundimin e dërgesave të armëve në Izrael. Disa vëzhgues madje sugjeruan se konflikti i Gazës do ta shtynte Arabinë Saudite më afër rivalit të saj të gjatë në rajon, Iranit. Kina ndërmjetësoi një marrëdhënie më të mirë diplomatike midis dy vendeve verën e kaluar.
Një artikull në revistën Foreign Policy këtë dhjetor tha po aq: "Riyadi po udhëheq një përpjekje diplomatike të krijuar për të gjeneruar një narrativë ndërkombëtare që vë në pikëpyetje ligjshmërinë e agresionit ushtarak izraelit dhe mbulimin diplomatik të SHBA-së që ai po përdor," Aziz Alghashian, një koleg në Instituti Richardson i Universitetit Lancaster, një qendër kërkimore për paqen dhe konfliktin, shkroi në revistë. "Ministri i Jashtëm i Arabisë Saudite Faisal bin Farhan po udhëheq një komitet diplomatik të mandatuar nga Liga Arabe dhe Organizata e Bashkëpunimit Islamik, për të vizituar kryeqytete të ndryshme ndërkombëtare dhe për të argumentuar për një armëpushim të menjëhershëm."
Ishte e dukshme se vendet e para ku komiteti ndaloi për bisedime ishin Moska dhe Pekini. "Ky ishte një sinjal i qartë për Uashingtonin se Arabia Saudite ka opsione të tjera në këtë botë shumëpolare gjithnjë në zhvillim," supozoi Alghashian. Për më tepër, "[Arabia Saudite] nuk dëshiron ta lejojë veten të politizohet për shkak të qëllimeve politike izraelite," argumentoi analisti.
Sauditët veprojnë në interesin e tyre
Pavarësisht nga të gjitha kritikat saudite ndaj Izraelit, një gjë mbetet e qartë, tha Philipp Dienstbier, drejtor i Programit Rajonal të Shteteve të Gjirit për Fondacionin Konrad Adenauer të Gjermanisë: Objektivat e politikës së jashtme të Arabisë Saudite nuk është se kanë ndryshuar në mënyrë drastike që nga fillimi i konfliktit të Gazës.
Më parë, sauditët po punonin për një marrëdhënie më të mirë me Izraelin me kërkesën e amerikanëve, sepse sauditët duan të vazhdojnë të gëzojnë një marrëdhënie të mirë me SHBA-në.
"Pas zhgënjimit [saudit] për mungesën e një përgjigjeje të SHBA-ve ndaj bombardimeve [Huthi] të objekteve saudite në vitin 2019, Arabia Saudite tani pret një partneritet më të fortë dhe të besueshëm të sigurisë me SHBA," tha Dienstbier. “Përveç kësaj, Riadi është i interesuar për mbështetjen e SHBA-së në programin e tij bërthamor si dhe për bashkëpunimin ushtarak”.
Një interes i ngjashëm vetjak saudit ishte i dukshëm në marrëdhëniet e tij në rritje me Izraelin, vuri në dukje Dienstbier. Mbretëria e Gjirit ka plane të mëdha për të modernizuar ekonominë e saj, duke u larguar nga varësia nga nafta, dhe një pjesë e kësaj përfshin marrëdhënie më të mira me ekonomitë kryesore në rajon.
"Në atë front, Izraeli është në krye të listës," shpjegoi Dienstbier. "Sidomos në sektorin e teknologjisë së lartë. Interesat e përbashkëta në tregti dhe në projektet e infrastrukturës gjithashtu lidhin të dy vendet."
Diplomacia e vështirë balancuese e Arabisë Saudite
Por nëse e gjithë kjo është e rëndësishme për ta, pse atëherë sauditët po e kritikojnë Izraelin kaq hapur?
Dienstbier mendon se sauditët besojnë se, në situatën aktuale, është e nevojshme të përdoret një lloj tjetër retorikë. Sauditët po e bëjnë këtë për shkak të rolit të tyre si udhëheqës të botës islame – shteti saudit është shtëpia e disa prej vendeve më të shenjta muslimane dhe sauditët shihen si kujdestarë të tyre. Si të tillë, ata nuk mund të normalizojnë marrëdhëniet e tyre me Izraelin pa perspektivën e një lloj zgjidhjeje afatgjatë për problemin e shtetësisë palestineze .
Për më tepër, liderët sauditë janë nën presionin e popullit të tyre dhe elitës së tyre politike për këtë temë.
“Falë këtyre këndvështrimeve dhe interesave të ndryshme, sauditët po tentojnë një akt normalizues, diçka që ne e kemi vërejtur që nga 7 tetori”, tha Dienstbier.
Arabia Saudite gjithashtu ka interesat e veta për të siguruar që rajoni të mbetet i qëndrueshëm, pavarësisht konfliktit të Gazës. Krizat dhe luftërat në fqinjësi padyshim që do të dëmtonin programin e modernizimit të Arabisë Saudite. Sulmet aktuale të Huuthi-ve ndaj anijeve në brigjet e tyre dhe shqetësimet që rezultojnë në transportin tregtar tregojnë se sa shpejt gjërat mund të ndryshojnë për keq. Fakti që sauditët ka të ngjarë të kenë bllokuar ose kapur raketa të lëshuara nga Jemeni nuk është konfirmuar nga vetë sauditët. Por ata nuk e kanë mohuar as këtë, theksoi Dienstbier.
Sauditët janë përfshirë në luftën civile të Jemenit që nga viti 2015, pasi kanë udhëhequr një koalicion ndërkombëtar kundër rebelëve Huthi pasi rebelët rrëzuan qeverinë e njohur ndërkombëtarisht të Jemenit, të mbështetur nga sauditët në vitin 2014. Por ata kanë qenë kryesisht të pasuksesshëm në asgjesimin e Huthive dhe aktualisht duket se të jenë më të interesuar të nxjerrin veten nga ajo luftë. Në Jemen po respektohet një armëpushim aktual, pavarësisht se zyrtarisht ka skaduar në tetor 2022. Gjithashtu raportohet se shanset për paqe afatgjatë në Jemen po rriten.
Megjithatë, derisa kjo situatë të zgjidhet, Arabia Saudite vazhdon të bëjë përpjekje për të siguruar kufijtë e saj dhe teknologjitë ushtarake që përdorën sauditët gjatë luftimeve në Jemen vazhdojnë të funksionojnë.
"Sigurisht, këto mund të kontribuojnë në aftësinë e Mbretërisë për të parandaluar sulmet e Huthi", tha Dienstbier. Dhe nëse dikush e shikon në këtë mënyrë, është gjithashtu mjaft e mundshme që Arabia Saudite në fakt po mbron veten nuk po ndihmon domosdoshmërisht Izraelin.