Arabia Saudite "rregullon" historinë e saj, duke zvogëluar rolin e vehabizmit
Nga Simon Henderson
Festimi i parë i Ditës së Themelimit, më 22 shkurt, mund të shoqërohet me ndryshime të tjera.
Që kur mbreti Selman u bë monark në vitin 2015, dhe veçanërisht që kur djali i tij i preferuar, tashmë tridhjetë e gjashtë vjeçari Muhamed bin Selman - i njohur si MbS - u bë princ i kurorës në vitin 2017, tema themelore e ndryshimit politik në Arabinë Saudite ka qenë më shumë nacionalizmi dhe më pak feja. Paralelisht me këtë prirje ka qenë pyetja se kur mbreti Selman tetëdhjetë e gjashtë vjeçar, shëndeti i të cilit është në rënie, mund të heqë dorë nga të paktën një nëse jo më shumë nga tre rolet e tij aktuale: Kujdestari i Dy Vendeve të Shenjta të Mekës dhe Medinës, mbret dhe kryeministër. MbS tashmë drejton vendin rregullisht, megjithëse babai i tij vazhdon të drejtojë mbledhjet javore të Këshillit të Ministrave. Por veçanërisht, Presidenti Biden refuzon kontaktin e drejtpërdrejtë me MbS, me sa duket për shkak të lidhjes së princit të kurorës me vrasjen e vitit 2018 të gazetarit disident Jamal Khashoggi në Stamboll.
Zhvillimi i fundit në Arabinë Saudite është domethënës: ekuivalenti i vendosjes së pavarësisë në Shtetet e Bashkuara nuk ndodhi në vitin 1776. Për shumë vite, studiuesit kanë përshkruar origjinën historike të Arabisë Saudite në termat e një aleance midis një udhëheqësi fisnor të quajtur Muhamed bin Saud, i cili sundonte zonën përreth qytetit të Dariyah, në Arabinë qendrore, dhe një predikues islam të quajtur Muhamed ibn Abdul Vehab, i cili kishte kërkuar strehim në 1745 pasi kishte ikur nga fshatrat fqnj për të predikuar një lloj ortodoksie islame që kritikonte praktikat lokale. Së bashku, burrat u bënë aleatë dhe hartuan një plan për të kombinuar udhëheqjen fisnore të Muhamed bin Saudit dhe aftësinë luftarake me zellin fetar të Abdul Vehabit për të pasur një xhihad (fushatë) për të pushtuar dhe pastruar Arabinë. Marrëdhënia u forcua nga martesat familjare, duke përfshirë martesën e Muhamed bin Saudit me një nga vajzat e Abdul Vehabit. Aleanca u gjykua të ishte fillimi i atij që u bë i njohur si shteti i parë saudit.
Por tani, sipas një dekreti të lëshuar nga Mbreti Salman më 27 janar, shteti i parë saudit është deklaruar se është themeluar në vitin 1727, tetëmbëdhjetë vjet përpara se Abdul Wahhab të lëvizte në Dariyah. Viti 1727 pasqyron momentin kur Muhamed bin Saud mori udhëheqjen lokale pas vdekjes së babait të tij, Saud bin Muhamedit. Një artikull në të përditshmen saudite "Arab News" në gjuhën angleze, më 31 janar përshkruan se si historianët sauditë kanë kryer kërkime të gjera për të mbështetur rëndësinë e datës së re. Artikulli përshkruan Dariyah, tani një vend historik në skajin veriperëndimor të kryeqytetit modern, Riad, si në atë kohë një qytet-shtet dhe thotë se Muhamed bin Saud ishte i vendosur për ta transformuar atë në një shtet-komb dhe "të sillte paqe dhe unitet në Gadishullin më të gjerë Arabik”.
Qeveria saudite, megjithëse ndoshta nuk e rishkruan plotësisht historinë, sigurisht që po e ndryshon atë. Në faqen e internetit të ambasadës saudite në Uashington DC, shikuar më 29 janar, janë këto rreshta mbi historinë e shtetit të parë saudit: “Muhamed bin Abdul Wahhab dhe Muhamed bin Saud krijuan një marrëveshje për të rikthyer puritanizmin e mësimeve Islame në komunitetin mysliman. Në këtë frymë, bin Saud krijoi Shtetin e Parë Saudit, i cili përparoi nën drejtimin shpirtëror të bin Abdul Vehabit, i njohur thjesht si Sheikh.
Deri më 9 shkurt, i njëjti seksion i faqes në internet shkruhej: "Në atë frymë, bin Saud krijoi Shtetin e Parë Saudit në 1727, i cili lulëzoi nën drejtimin shpirtëror të bin Abdul Vehabit, i njohur thjesht si Sheikh".
Dita e re e themelimit të Arabisë Saudite më vonë këtë muaj nuk do të jetë një ditë kombëtare. Kjo është ende 23 shtatori i çdo viti. Por në zgjedhjen e vitit 1727 si fillimin e shtetit të parë saudit, mbreti Selman dhe djali i tij , princi i kurorës, Muhamed bin Salman, po zvogëlojnë rolin historik të institucionit klerik vehabi, i cili kur Selmani u bë mbret ai shpesh përshkruhej si një partner i koalicionit al-Saud, edhe pse i ri në moshë.
Në numërimin saudit, deri më tani ka pasur tre shtete saudite. E para zgjati deri në vitin 1818, kur Dariyah u pushtua nga turqit osmanë, të cilët ekzekutuan sundimtarin e asaj kohe, stërnipin e Muhamed bin Saudit. Shteti i dytë saudit daton nga viti 1824 deri në vitin 1891, kur sundimtari u detyrua të ikte në atë që tani është Kuvajti, së bashku me djalin e tij njëmbëdhjetë vjeçar, Abdulazizin. Njëmbëdhjetë vjet më vonë, i njëjti Abdulaziz udhëhoqi një grup të vogël burrash në një sulm ndaj Riadit dhe mori kontrollin e tij. Abdulaziz, babai i mbretit aktual Salman, kaloi më pas tridhjetë vjet duke pushtuar Arabinë, pjesërisht me trupat e aleancës fetare të njohur si Ikhwan, përpara se të krijonte Arabinë Saudite në 1932 dhe ta shpallte veten mbret.
Pavarësisht pretendimeve për vazhdimësi të thjeshtë, sundimi i al-Saud-it është dashur të shfaqë zgjuarsi të konsiderueshme në përballimin e sfidave historike dhe tensioneve brenda familjes. Në vitin 1982, Mbreti Fahd, një vëlla më i madh i mbretit Salman, prezantoi një ligj themelor, i cili për habinë e princit të atëhershëm të kurorës Abdullah shpalli pozitën e princit të kurorës si dhuratë e mbretit, në vend të së dretës së Abdullahut.
Kur Abdullahu u bë mbret në vitin 2005, ai krijoi një Këshill Besnikërie për të zgjeruar numrin e princave të lartë të përfshirë në konfirmimin e një mbreti të ri. Që kur u bë monark në vitin 2015, Mbreti Salman, i mbështetur nga MbS, është angazhuar në taktika pothuajse të brendshme për të larguar rivalët. Një princ i kurorës dhe një zëvendës princ i kurorës, të dy të parë nga Abdullahu si mbretër të ardhshëm, tani janë të mbyllur në burgje të veçanta mbretërore. Njëri u raportua se ishte torturuar duke e varur nga kyçet e këmbës.
Pritshmëria që 22 shkurti do të ketë njoftime të reja të mëtejshme është rritur nga kthimi i Mbretit Salman në Riad pas dy vjet mërgimi për shkak të COVID-it në një pallat në NEOM, qyteti futurist që po ndërtohet në bregun verior të Detit të Kuq. Po ashtu MbS humbi pjesëmarrjen në hapjen e Lojërave Olimpike Dimërore të Pekinit për shkak të një "konflikti planifikimi" të paspecifikuar.
Ndryshimet e mundshme që zbehin më tej lidhjet e kurorës me islamin e llojit vehabist mund të nxisin shtyrje, qoftë nga anëtarë të tjerë të familjes mbretërore ose nga udhëheqës fetarë, ose nga një kombinim i të dyjave. Anëtarët e tjerë mbretërorë janë të indinjuar që janë margjinalizuar dhe struktura klerikale dikur e financuar mirë është minuar vazhdimisht nga taktikat e MbS. Për më tepër, disa mund të kuptojnë se ky është shansi i fundit për të ndaluar MbS të bëhet mbret. Mund të priten gjithashtu masa nga oborri mbretëror për të bllokuar një kundërshtim të tillë.
Për Shtetet e Bashkuara, këto ndryshime dhe tensionet botërore, mund të nënkuptojnë se është koha për t'u marrë më drejtpërdrejt me MbS. Megjithatë, në një telefonatë më 9 shkurt, Presidenti Biden foli vetëm me Mbretin Selman për energjinë, Iranin dhe Jemenin. Në faqen e internetit të ambasadës saudite, nën "Udhëheqësit sauditë", të gjithë mbretërit që nga Abdulazizi e tutje janë renditur me biografitë e tyre. MbS është gjithashtu i listuar, por biografia e tij nuk është akoma e detajuar.
Simon Henderson, antar nderi në Institutin e Uashingtonit, është autor i tre studimeve të Institutit mbi familjen mbretërore saudite, "Pas mbretit Fahd" (1994), "Pas mbretit Abdullah" (2009) dhe "A Fifty-Year Reign? MbS dhe e ardhmja e Arabisë Saudite” (2019).
Përkthyer nga washingtoninstitute.org