Pse NASA po lëshon raketa përgjatë trajektores së eklipsit diellor?
Eklipset ngjallin frikë dhe i bashkojnë njerëzit për të vëzhguar një fenomen mahnitës qiellor, por këto ngjarje kozmike gjithashtu u mundësojnë shkencëtarëve të zbulojnë misteret e sistemit diellor.
Gjatë eklipsit të plotë diellor më 8 prill, kur hëna do të errësojë përkohësisht fytyrën e diellit për miliona njerëz në Meksikë, Shtetet e Bashkuara dhe Kanada, do të zhvillohen eksperimente të shumta për të kuptuar më mirë disa nga pyetjet më të mëdha të pazgjidhura në lidhje me të artën sferë solare.
NASA do të lëshojë raketa tingëlluese dhe avionë WB-57 në lartësi të madhe për të kryer kërkime mbi disa aspekte të diellit dhe të Tokës që janë të mundshme për vrojtim vetëm gjatë një eklipsi. Përpjekjet janë pjesë e një historie të gjatë për të mbledhur të dhëna dhe vëzhgime të paçmueshme kur hëna bllokon përkohësisht dritën e diellit.
Ndoshta një nga momentet më të famshme shkencore të lidhura me një eklips ndodhi më 29 maj 1919, kur një eklips total diellor siguroi prova për teorinë e relativitetit të përgjithshëm të Albert Ajnshtajnit, të cilën shkencëtari e përshkroi për herë të parë sistematikisht në 1916, sipas NASA-s.
Ajnshtajni kishte sugjeruar se graviteti është rezultat i mbështjelljes (kurbimit) së kohës dhe hapësirës, duke deformuar vet strukturën e universit. Si shembull, Ajnshtajni propozoi që ndikimi gravitacional i një objekti të madh si dielli mund të devijojë dritën e emetuar nga një objekt tjetër, si një yll praktikisht pas tij, duke bërë që objekti të duket pak më larg nga perspektiva e Tokës. Një ekspeditë shkencore për të vëzhguar yjet nga Brazili dhe Afrika Perëndimore, e udhëhequr nga astronomi anglez Sir Arthur Eddington gjatë eklipsit të vitit 1919, zbuloi se disa yje me të vërtetë dukeshin në vendin e gabuar, duke vërtetuar teorinë e Ajnshtajnit.
Gjatë eklipsit të vitit 2017 që përshkoi SHBA-në, NASA dhe agjenci të tjera hapësinore kryen vëzhgime duke përdorur 11 anije të ndryshme kozmike dhe dy avionë në lartësi të madhe.
Të dhënat e mbledhura gjatë atij eklipsi i ndihmuan shkencëtarët të parashikonin me saktësi se si do të dukej korona, ose atmosfera e jashtme e nxehtë e diellit, gjatë eklipseve në 2019 dhe 2021. Pavarësisht nga temperaturat e saj flakëruese, korona është më e zbehtë në dukje se sipërfaqja e ndritshme e diellit, por duket si një aureolë rreth diellit gjatë një eklipsi kur pjesa më e madhe e dritës së diellit bllokohet nga hëna, duke e bërë më të lehtë studimin.
Pse korona është miliona gradë më e nxehtë se sipërfaqja aktuale e diellit është një nga misteret e kahershme rreth yllit tonë. Një studim i vitit 2021 zbuloi disa të dhëna të reja, duke treguar se korona ruan një temperaturë konstante, pavarësisht faktit se dielli përjeton një cikël 11-vjeçar të rënies dhe rritjes së aktivitetit. Gjetjet ishin të mundshme falë vëzhgimeve të eklipsit të vlefshme për më shumë se një dekade, sipas NASA-s.
Ndërsa më i qetë gjatë eklipseve të mëparshme, dielli po arrin kulmin e aktivitetit të tij, të quajtur maksimumi diellor, këtë vit, duke u dhënë shkencëtarëve një mundësi të rrallë gjatë eklipsit.
Dhe gjatë eklipsit të 8 prillit, shkencëtarët qytetarë dhe ekipet e studiuesve mund të bëjnë zbulime të reja që potencialisht avancojnë të kuptuarit tonë për këtë pjesë tonën të universit.
Vëzhgimi i diellit gjatë eklipseve gjithashtu i ndihmon shkencëtarët të kuptojnë më mirë se si materiali diellor rrjedh nga dielli. Grimcat e ngarkuara të njohura si plazma krijojnë mot hapësinor që ndërvepron me një shtresë të sipërme të atmosferës së Tokës, të quajtur jonosferë. Rajoni vepron si një kufi midis atmosferës së poshtme të Tokës dhe hapësirës.
Aktiviteti energjetik diellor i çliruar nga dielli gjatë maksimumit diellor mund të ndërhyjë në Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës dhe infrastrukturën e komunikimit. Shumë satelitë në orbitën e ulët të Tokës dhe valë radio veprojnë në jonosferë, që do të thotë se moti dinamik i hapësirës ka një ndikim në GPS dhe komunikimet radio në distanca të gjata.
Eksperimentet për të studiuar jonosferën gjatë eklipsit përfshijnë balona në lartësi të madhe dhe një përpjekje shkencore qytetare që fton pjesëmarrjen e operatorëve radio amatorë. Operatorët në vende të ndryshme do të regjistrojnë fuqinë e sinjaleve të tyre dhe sa larg udhëtojnë gjatë eklipsit për të parë se si ndryshimet në jonosferë ndikojnë në sinjalet. Studiuesit gjithashtu kryen këtë eksperiment gjatë eklipsit unazorë të tetorit 2023, kur hëna nuk e bllokoi plotësisht dritën e diellit dhe të dhënat janë ende duke u analizuar.
Në një eksperiment tjetër të përsëritur, tre raketa tingëlluese do të ngrihen me radhë nga objekti i fluturimit Wallops i NASA-s në Virxhinia para, gjatë dhe pas eklipsit për të matur se si zhdukja e papritur e dritës së diellit ndikon në atmosferën e sipërme të Tokës.
/Përkëthyer nga cnn.com