Inteligjenca artificiale do të na ndihmojë të bëhemi ‘biologjikisht të pavdekshëm’ deri në vitin 2030, thotë një ekspert i jetëgjatësisë
A do të bëhet vdekja nga pleqëria një nga shumë “sëmundjet” që njerëzimi do të mund të shërojë? Megjithëse opinionet për këtë çështje janë kontradiktore, futuristi venezuelas Jose Luis Cordeiro beson se – ndryshe nga sa besohet – plakja dhe vdekja nuk janë ngjarje të pashmangshme.Parimi i njohur si “Longevity Escape Velocity” i referohet pikës teorike në të cilën teknologjia do të jetë në gjendje të zgjasë jetëgjatësinë me një ritëm më të shpejtë sesa plakja. Me fjalë të tjera, edhe nëse plakemi një vit, jetëgjatësia jonë do të rritet të paktën edhe një vit.
David Wood, kolegu i Cordeiros, parashikon se ky moment vendimtar do të arrijë rreth vitit 2040. George Church, një profesor i Harvardit, hipotezon 2037. Por Cordeiro beson se Shpejtësia e Arratisjes së Jetëgjatësisë do të arrihet shumë më herët, që në vitin 2030:
“Nëse arrijmë në vitin 2030, në thelb do të jemi në gjendje të jetojmë përgjithmonë, sepse çdo vit do të fitojmë një vit më shumë jetë. Njerëzit nuk e kanë kuptuar ende se plakja është një sëmundje e shërueshme dhe se në njëzet vjet do të jemi në gjendje ta mposhtim atë.”
Wood beson se deri në vitin 2045 ne do të jemi në gjendje të kthejmë plakjen duke përdorur terapi përtëritjeje në qeliza dhe organe: ne do të jemi në gjendje të vendosim efektivisht moshën tonë biologjike.
Cordeiro jep një prezantim mbi trans,humanizmin në Google
Inteligjenca artificiale ka zgjeruar ndjeshëm aftësinë tonë për të analizuar gjenomin e njeriut për të kuptuar përbërësit kryesorë të jetëgjatësisë: qelizat “të pavdekshme” që nuk plaken kurrë tashmë ekzistojnë në trupin e njeriut dhe në krijesat e tjera në Tokë. Sipas Cordeiro, nëse do të mund të zbulonim sekretet e tyre, do të ishte e mundur të mposhtnim vdekjen.
Vdekja… e vdekjes
Anëtar i Akademisë Botërore për Art dhe Shkencë dhe i Bordit të Drejtorëve të Projektit të Mijëvjeçarit, Jose Luis Cordeiro studioi në MIT dhe mori një doktoraturë nga Universiteti Simon Bolivar.
Kthehu në shtëpi
Ai paraqiti teoritë e tij në një libër të vitit 2023, të titulluar “Vdekja e vdekjes”, të cilin e shkroi bashkë me David Wood. Libri analizon përparimet e fundit në inteligjencën artificiale, rigjenerimin e indeve, trajtimet e qelizave staminale, krijimin e organeve artificiale dhe terapitë gjenetike. Sipas futuristit Ray Kurzweil, libri «shpjegon qartë se si së shpejti mund të arrijmë në shpejtësinë e arratisjes së jetëgjatësisë, në mënyrë që të mund të jetojmë përgjithmonë».
Cordeiro me autorin e njohur të trillimeve shkencore Arthur C. Clarke (2001: Një Odisea Hapësinore) në Sri Lanka
Natyrisht, koncepti i pavdekësisë biologjike ngjall shumë polemika. Shumë besojnë se kjo është fantazi e pastër, ndërsa të tjerë janë të tmerruar nga ideja e të jetuarit përgjithmonë:
“Njerëzit më thonë: “Por unë nuk dua të jetoj përgjithmonë!” Dhe unë u them: “Epo, ti je i lirë të vdesësh në çdo kohë. Të vdesësh është shumë e lehtë, thjesht hidhu nga një vend mjaft i lartë.’ Ne po flasim për MUNDËSINË që të mos vdesësh nëse nuk dëshiron: deri në vitin 2045, vdekja do të bëhet fakultative.
Nëse e gjithë kjo tingëllon paksa shumë fantastiko-shkencore, Cordeiro thekson se telefonat celularë dhe ulja në hënë ishin gjithashtu koncepte imagjinare… derisa u bënë realitet:
“Besoj se jemi shumë afër arritjes së nivelit teknologjik të nevojshëm për t’u bërë të pavdekshëm. Ne e dimë se jetëgjatësia e pakufizuar është shkencërisht e mundur. Sot ju keni saktësisht të njëjtin gjenom si kur ishit 10 vjeç dhe kur jeni 60 vjeç: kështu, nëse gjenomi mbetet identik, çfarë e shkakton plakjen?”
Telomeret, telomeraza dhe jetëgjatësia
Cordeiro shpjegon se megjithëse ka rreth një duzinë shkaqesh të plakjes, “një nga më të rëndësishmet është shkurtimi i telomereve”.
Ju ndoshta keni dëgjuar tashmë se qelizat në trupin e njeriut zëvendësohen mesatarisht çdo shtatë vjet. Në realitet, kjo nuk është realisht kështu, sepse 30,000 miliardë qeliza në trupin tonë zëvendësohen me ritme shumë të ndryshme. Disa neurone dhe qeliza të zemrës zgjasin gjatë gjithë jetës, qelizat e lëkurës mund të zgjasin disa javë, ndërsa qelizat që përbëjnë mukozën e stomakut zëvendësohen brenda pesë ditëve.
Por qelizat kanë një lloj kohëmatësi të integruar, të quajtur Kufiri Hayflick, i quajtur sipas shkencëtarit Leonard Hayflick i cili në vitin 1961 zbuloi se qelizat njerëzore mund të ndahen vetëm 40-60 herë. Në atë pikë ato hyjnë në një fazë plakjeje.
Plakja rregullohet nga telomeret në fund të çdo kromozomi, të cilat shkurtohen me çdo ndarje derisa qeliza nuk mund të ndahet më. Megjithatë, disa qeliza – të tilla si qelizat burimore dhe qelizat kancerogjene – kanë mekanizma për të mbajtur të paprekur gjatësinë e telomereve dhe për këtë arsye mund të ndahen pafundësisht.
Qelizat biologjikisht të pavdekshme në trupin e njeriut
Qelizat e kancerit prodhojnë një enzimë të quajtur telomerazë, e cila vazhdimisht rrit telomeret. Kjo lejon që kanceri të vazhdojë të ndahet derisa të vrasë organizmin.
“Këto janë qeliza biologjikisht të pavdekshme,” shpjegoi Cordeiro, duke shtuar se qelizat riprodhuese – të cilat prodhojnë spermë tek burrat dhe vezë tek gratë – janë gjithashtu biologjikisht të pavdekshme.
“Prandaj ne kemi dy lloje qelizash: qelizat ‘somatike’, të cilat përbëjnë 99,9% të trupit, dhe një pjesë të vogël, shumë të vogël të të ashtuquajturave qeliza ‘embrion’. Këto të fundit nuk plaken kurrë, sepse veprojnë si kancer: prodhojnë telomerazë dhe vazhdojnë të ndahen pafundësisht”.
Në natyrë, Turritopsis Dohrnii – i njohur gjithashtu si “kandil deti i pavdekshëm” – është në gjendje të kthehet në formën e tij të polipit dhe të rifillojë ciklin e tij jetësor me qeliza të reja:
“Prandaj ne e dimë se pavdekësia tashmë ekziston në natyrë, dhe unë jam një inxhinier: ne vetëm duhet të jemi në gjendje të përsërisim atë që ndodh në natyrë, por më mirë dhe në të gjithë trupin.”
Bashkëthemeluesi i Ethereum, Vitalik Buterin, i cili ka dhuruar dhjetëra miliona dollarë për kërkimin e jetëgjatësisë, gjithashtu beson se “plakja është një problem inxhinierik”.
Mjekësi rigjeneruese dhe jetëgjatësi
Sipas Cordeiro, ne jemi pothuajse në pikën e të kuptuarit se si ta zgjidhim këtë problem inxhinierik. Shkencëtarja japoneze Shinya Yamanaka, fituese e çmimit Nobel në vitin 2012, “zbuloi gjenet që kontrollojnë plakjen dhe ishte në gjendje të rinovonte disa qeliza”. Yamanaka arriti të transformojë qelizat e lëkurës së rritur në qeliza burimore.
Në vitin 2020, profesori i Harvardit, David Sinclair botoi një studim në Nature që tregon se si ai arriti të riprogramojë qelizat e retinës për t’u dukur përsëri të reja, duke e kthyer humbjen e shikimit të lidhur me moshën.
Inteligjenca artificiale në mjekësi
Gjenomi i njeriut përbëhet nga tre miliardë çifte bazë të ADN-së, të organizuar në 23 palë kromozome; ka rreth 23,000 gjene. Analizimi i një vëllimi të tillë të dhënash në një person të vetëm do të ishte një ndërmarrje herkuliane, e lëre më shumëfishimi i kësaj ngarkese pune për të gjithë individët në Tokë
Por AI mund të analizojë këto grupe të mëdha të dhënash relativisht shpejt, duke na lejuar të krahasojmë rezultatet me gjenomet e gjitarëve të ndryshëm për të kuptuar pse minjtë jetojnë 2 vjet, njerëzit 90 dhe balenat 200.
Cordeiro është një këshilltar i projektit Rejuve, i cili përdor inteligjencën artificiale për të analizuar gjenet e “mizave Methuselah”, të edukuara për të jetuar pesë herë më gjatë se mizat e zakonshme të frutave. Meqenëse njerëzit ndajnë rreth 60% të gjenomit të tyre me mizat, ekipi shpreson të gjejë përgjigje që mund të zbatohen edhe për njerëzit. Ajo tashmë ka prodhuar një trajtim të mundshëm për Alzheimer.
Një shembull tjetër është AlphaFold i Google DeepMind: një inteligjencë artificiale e aftë të parashikojë se si krijohen proteinat. Kjo ka implikime të mëdha për të kuptuar sëmundjen dhe zbulimin e barnave të reja. Një teknologji e tillë është përdorur gjatë pandemisë për të kuptuar më mirë biologjinë e virusit, duke ndihmuar në hartimin e trajtimeve dhe vaksinave efektive:
“Mendohej se njerëzve do t’u duheshin shekuj për të zbuluar se si u krijuan proteinat. Inteligjenca artificiale e bëri atë çuditërisht shpejt. […] AI do të na ndihmojë të kuptojmë të gjitha sëmundjet, të gjejmë komponime që do të na lejojnë të jetojmë më gjatë dhe më gjatë, si dhe të zbulojmë bazën gjenetike të vetë plakjes.”
Jetëgjatësia dixhitale: nanobotet dhe ngarkimi mendor
Cordeiro është një adhurues i “Tre urave drejt pavdekësisë” të Kurzweil. “Ura” e parë është njohuria jonë aktuale mjekësore, e cila bazohet në një mënyrë jetese të shëndetshme, mjekësi parandaluese dhe bioteknologji.
Sipas Cordeiro, ne jemi gati të kalojmë urën e dytë: një revolucion bioteknologjik i fokusuar në mjekësinë rigjeneruese të avancuar dhe inxhinierinë gjenetike dhe të indeve.
Ura e tretë hipotetike bazohet në konceptin e Singularitetit, pra momenti në të cilin rritja teknologjike do të bëhet eksponenciale: ajo hipotezon një të ardhme në të cilën trupat tanë do të riparohen nga nanobotët dhe mendjet tona do të bashkohen me inteligjencën artificiale, duke përforcuar aftësitë tona.
Njerëzimi tashmë po bashkohet me makinat
“Këto nanobote do të pastrojnë kolesterolin në gjakun tonë dhe pllakat në trurin tonë. Ata do të lidhin trurin tonë me renë,” shpjegoi Cordeiro. “Inteligjenca artificiale është çelësi”.
Megjithëse nanobotët kanë qenë një element popullor i fantashkencës që nga vitet 1990, shkencëtarët nuk kanë shkuar ende përtej shpikjes së nanogrimcave dhe nanomaterialeve.
Pavdekësia dixhitale brenda dy dekadave
Transhumanistët si Cordeiro besojnë se njerëzit mundë t bëhen “të pavdekshëm dixhitalisht” brenda dy dekadave duke ngarkuar mendjet e tyre në re:
“Unë mendoj se sapo të bëhemi super-inteligjentë, do ta kapërcejmë gjendjen njerëzore. […] Ne do të jemi në gjendje të kemi memorie të pakufizuar, aftësi të pakufizuara llogaritëse, aftësi të pakufizuara komunikimi.”
MindEye2 mund të lexojë mendimet njerëzore
Megjithëse koncepti i ngarkimit të mendjes mund të duket absurd, dhe në një farë mënyre edhe i frikshëm, transhumanistët argumentojnë se në të vërtetë mund të jetë faza tjetër e evolucionit njerëzor: “Sigurisht, ne do ta kapërcejmë njerëzimin tonë. Kjo është mirë, nuk ka arsye për t’u frikësuar.”
Cordeiro shpjegon se njerëzimi ekziston vetëm sepse shimpanzetë evoluan në diçka të ndryshme gjatë qindra mijëra viteve. Prandaj nuk duhet të kemi frikë të hedhim hapin tjetër: “Mendoj se do të bëhemi diçka tjetër; diçka më e mirë, më e zgjuar, jetëgjatë dhe më e lumtur. Kështu që unë jam për këtë.”/beratitv