"Harta së padukshmes" nuk tregon vetëm yje por zbulon 25,000 vrima të zeza supermasive në qiellin e natës
Një ekip astronomësh ndërkombëtarë ka krijuar një hartë mahnitëse të qiellit të natës që zbulon 25,000 vrima të zeza supermasive, në vend të yjeve. Këto vrima të zeza, të gjetura në qendrat e galaktikave të largëta, u hartuan duke përdorur grupin me frekuencë të ulët (LOFAR), një rrjet prej 52 radioteleskopësh të përhapur në të gjithë Evropën. Harta mbulon rreth 4% të qiellit të hemisferës veriore dhe studiuesit shpresojnë që përfundimisht të hartojnë të gjithë qiellin verior.
Edhe pse vetë vrimat e zeza nuk lëshojnë dritë, ato mund të bëhen të dukshme kur ndërveprojnë me materien e afërt. Kur një vrimë e zezë konsumon një yll ose një objekt tjetër, ajo krijon një disk grumbullimi, ku materiali rrotullohet me shpejtësi të lartë rreth vrimës së zezë. Ky proces gjeneron fusha magnetike intensive, të cilat mund të prodhojnë avionë të fuqishëm grimcash. Këta avionë, të njohur si avionë relativistë, lëshojnë sasi të mëdha valësh radio, të cilat astronomët mund t'i zbulojnë.
Harta e së padukshmes
I udhëhequr nga Francesco de Gasperin nga Universität Hamburg, Gjermani, ekipit hulumtues iu desh të zhvillonte teknika të reja për të kapur këtë hartë mahnitëse. "Ky është rezultat i shumë viteve të punës për të dhëna tepër të vështira," tha de Gasperin. Ekipi i tij krijoi algoritme për të kthyer valët e radios me frekuencë të ulët në imazhe të detajuara të qiellit.
Vrimat e zeza të shqyrtuara nga LOFAR lëshojnë valë radio me frekuencë të ulët, të cilat zakonisht janë sfiduese për t'u vëzhguar nga Toka. Jonosfera e planetit tonë reflekton dhe shtrembëron sinjalet e radios nën 30 MHz, duke e bërë të vështirë zbulimin e tyre nga teleskopët me bazë tokësore. Siç shpjegoi bashkëautori i studimit Reinout van Weeren i Observatorit Leiden, “Është e ngjashme me momentin kur përpiqesh të shohësh botën teksa zhytesh në një pishinë. Valët e shtrembërojnë pamjen.”
Çdo pikë e bardhë në hartë është një vrimë e zezë supermasive në një galaktikë të largët.
Për të kapërcyer këtë sfidë, ekipi zhvilloi një algoritëm superkompjuterik që korrigjonte shtrembërimet e jonosferës çdo katër sekonda gjatë periudhës së tyre të vëzhgimit 256-orësh. Kjo i lejoi ata të prodhonin një hartë të qartë dhe të saktë të vrimave të zeza supermasive.
Fuqia e Algoritmeve në Astronomi
Kjo arritje shënon një tjetër moment historik në rritjen e rolit të algoritmeve kompjuterike në astronomi. Në fakt, algoritmet kanë qenë të dobishme në disa nga zbulimet më të mëdha të fushës. Për shembull, në vitin 2019, Katie Bouman zhvilloi algoritmin që bashkoi të dhënat nga teleskopi Event Horizon, duke prodhuar imazhin e parë të horizontit të ngjarjeve të një vrime të zezë.
Huub Röttgering, Drejtor Shkencor i Observatorit Leiden dhe një bashkautor i studimit, shprehu entuziazmin e tij për suksesin e projektit të tyre: “Pas shumë vitesh zhvillimi të softuerit, është kaq e mrekullueshme të shohësh se kjo tashmë ka funksionuar vërtet. ”
Harta, e cila është pjesë e një studimi të vendosur që do të publikohet në Astronomy & Astrophysics, përfaqëson vetëm fillimin. Ndërsa algoritmet dhe fuqia kompjuterike vazhdojnë të përmirësohen, astronomët do të fitojnë njohuri edhe më të mëdha në univers. Në të ardhmen, ekipi shpreson të zgjerojë hartën, duke zbuluar edhe më shumë nga vrimat e zeza të fshehura që popullojnë kozmosin./Përkthyer nga https://digitimed.com